سردرد گردنی (Cervicogenic Headache): علت، علائم و درمان

سردرد گردنی یا Cervicogenic Headache (CH) یکی از انواع سردردهای ثانویه است که منشاء آن نه در خود سر، بلکه در ناحیه گردن قرار دارد. این نوع سردرد اغلب ناشی از مشکلات ساختاری یا عملکردی در مهره‌های گردن، دیسک‌ها، مفاصل فاست یا عضلات گردنی است.

سردرد گردنی چیست؟

برخلاف سردردهای اولیه مانند میگرن یا سردرد تنشی، سردرد گردنی از اختلال یا تحریک در ساختارهای گردنی (به‌ویژه مهره‌های C1 تا C3) نشأت می‌گیرد و درد آن معمولاً به ناحیه سر، پیشانی، چشم یا شقیقه‌ها انتشار می‌یابد.

علل سردرد گردنی

دلایل مختلفی می‌توانند باعث تحریک عصب‌ها یا ساختارهای گردن و در نتیجه ایجاد این نوع سردرد شوند:

1. آرتروز یا تخریب مفاصل گردن (سرویکال اسپوندیلوزیس)

تغییرات فرسایشی در مفاصل گردن، به‌ویژه مفاصل فاست.

2. دیسک گردن یا فتق دیسک گردنی

فشار به ریشه‌های عصبی گردن یا نخاع گردنی.

3. آسیب‌های گردن (ضربه یا تصادف)

مثل ضربه شلاقی (Whiplash) که در تصادفات شایع است.

4. وضعیت نامناسب بدن

مانند نشستن طولانی‌مدت با گردن خم شده (موبایل، لپ‌تاپ).

5. اختلال عملکرد عضلات گردن و شانه

تنش، کوتاهی یا اسپاسم در عضلات تراپز، اسکالن، لواتور اسکاپولا و زیرپس‌سری‌ها.

علائم سردرد گردنی

• درد یک‌طرفه (معمولاً پشت سر یا شقیقه‌ها)

• درد از گردن شروع شده و به سر منتقل می‌شود

• سفتی یا محدودیت حرکتی گردن

• درد با حرکت گردن یا فشار روی عضلات گردن افزایش می‌یابد

• احساس سنگینی سر یا درد پشت چشم

• در برخی موارد، تهوع یا تاری دید (نه به‌شدت میگرن)

معمولاً برخلاف میگرن، سردرد گردنی با نور یا صدا تشدید نمی‌شود.

تشخیص سردرد گردنی

تشخیص دقیق سردرد گردنی نیاز به بررسی بالینی و گاهی تصویربرداری دارد:

معاینه فیزیکی:

• بررسی دامنه حرکتی گردن

• لمس عضلات و مفاصل گردنی

• ارزیابی الگوی درد و تحریک نقاط ماشه‌ای

تست‌های تصویربرداری:

• MRI گردن برای بررسی دیسک، نخاع یا بافت نرم

• X-Ray برای مشاهده مهره‌ها و مفاصل

• CT Scan در صورت نیاز

بلاک عصبی تشخیصی:

تزریق داروی بی‌حسی در مفاصل گردنی خاص (مثل مفاصل فاست) برای تشخیص دقیق منبع درد.

درمان سردرد گردنی

1. درمان‌های غیر دارویی و فیزیکی

فیزیوتراپی تخصصی

• تمرینات اصلاحی برای افزایش دامنه حرکت گردن

• آزادسازی عضلات درگیر و نقاط ماشه‌ای

• درمان دستی مفاصل فاست

• سوزن خشک یا ماساژ درمانی

ورزش‌های کششی و تقویتی

• تقویت عضلات عمقی گردن و کمربند شانه‌ای

• اصلاح وضعیت بدن (posture correction)

درمان‌های مکمل

• طب سوزنی

• لیزر درمانی پرتوان (HILT)

• تیپ‌درمانی برای حمایت عضلات گردنی

• درمان کایروپراکتیک (در موارد انتخابی)

2. درمان دارویی

• داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن

• شل‌کننده‌های عضلانی در صورت اسپاسم

• تزریق کورتون در مفصل یا اطراف اعصاب در موارد شدید

• داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای یا گاباپنتین (در صورت درد نوروپاتیک)

3. درمان‌های تهاجمی (در موارد مزمن یا شدید)

• تزریق مفاصل فاست یا عصب اکسیپیتال

• رادیوفرکوئنسی (RF) گردن برای قطع موقت سیگنال درد

• اوزون‌تراپی گردن در کلینیک‌های درد

• در موارد نادر، جراحی گردن (مثلاً دیسککتومی) در صورت وجود فشار شدید عصبی

راهکارهای پیشگیری و مدیریت

• اصلاح نشستن در محل کار (ارگونومی)

• پرهیز از استفاده طولانی‌مدت از موبایل با سر خم

• استفاده از بالش طبی مناسب هنگام خواب

• ورزش‌های اصلاحی گردن و پشت

• کاهش استرس و انجام مدیتیشن یا تنفس عمیق

سردرد گردنی نوعی سردرد ثانویه و مقاوم است که با درمان‌های تخصصی و فیزیوتراپی به‌خوبی کنترل می‌شود. تشخیص درست منشأ درد گردنی کلید اصلی درمان موفق است. اگر سردردی دارید که از گردن شروع می‌شود، حتماً با متخصص درد، ارتوپدی یا فیزیوتراپیست مشورت کنید.