کیفوز یا همان قوز کمر که در زبان عامیانه به آن گوژپشتی گفته می‌شود، نوعی انحنای غیرطبیعی ستون فقرات در ناحیه‌ی پشتی است که باعث خمیده شدن بدن به جلو و افتادگی شانه‌ها می‌شود. این وضعیت ممکن است در اثر مشکلات مادرزادی، بیماری‌های استخوانی، ضعف عضلات یا عادات نادرست نشستن و ایستادن به وجود بیاید.
در این مقاله، به بررسی علت‌ها، علائم، انواع، راه‌های تشخیص و مؤثرترین روش‌های درمان کیفوز می‌پردازیم.
ستون فقرات انسان دارای انحنای طبیعی در نواحی گردنی، پشتی و کمری است. اما در کیفوز، انحنای پشت بیش از حد طبیعی (بیش از 40 درجه) شده و بدن به سمت جلو خم می‌شود. این مشکل ممکن است در هر سنی بروز کند، اما اغلب در نوجوانان و سالمندان دیده می‌شود.
کیفوز وضعیتی (Postural Kyphosis):
شایع‌ترین نوع کیفوز، ناشی از وضعیت بد نشستن یا ایستادن در نوجوانان، بدون تغییرات ساختاری در مهره‌ها.
کیفوز شوئرمان (Scheuermann’s Kyphosis):
نوعی کیفوز ساختاری در نوجوانی که در آن چند مهره به‌صورت گوه‌ای شکل رشد می‌کنند و انحنای پشتی را تشدید می‌کنند.
کیفوز مادرزادی:
ناشی از نقص در رشد مهره‌ها در زمان جنینی؛ معمولاً شدیدتر است و ممکن است نیاز به جراحی داشته باشد.
کیفوز پیری یا دژنراتیو:
در سالمندان، معمولاً در اثر پوکی استخوان، شکستگی‌های فشاری یا تحلیل عضلات ایجاد می‌شود.
کیفوز ناشی از بیماری‌ها:
مانند کیفوز در نتیجه بیماری‌هایی چون سل ستون فقرات، دیستروفی عضلانی، اسپوندیلیت آنکیلوزان، سرطان یا پارکینسون.
خمیدگی قابل مشاهده پشت
شانه‌های افتاده یا نامتقارن
درد در ناحیه کمر یا پشت
خستگی در حالت نشسته یا ایستاده
کاهش دامنه حرکتی ستون فقرات
در موارد شدید: اختلال در تنفس، گوارش یا عملکرد قلب
در نوجوانان: کاهش اعتماد به نفس و مشکلات روانی ناشی از ظاهر فیزیکی
نشستن خمیده، استفاده زیاد از گوشی یا لپ‌تاپ، حمل کیف سنگین و عدم تحرک می‌توانند به مرور باعث قوز شوند.
عضلات ضعیف نمی‌توانند ستون فقرات را در وضعیت مناسب نگه دارند.
مانند پوکی استخوان، آرتروز یا شکستگی مهره‌ها در اثر ضربه یا فشار.
مانند دیستروفی عضلانی یا فلج مغزی که عضلات نگهدارنده ستون فقرات را ضعیف می‌کنند.
در دوره نوجوانی یا در دوران جنینی.
معاینه فیزیکی توسط پزشک (بررسی فرم بدن، انعطاف‌پذیری و درد)
عکس‌برداری با اشعه ایکس (X-ray): برای اندازه‌گیری زاویه انحنا
MRI یا CT Scan: برای بررسی فشار روی نخاع یا وجود مشکلات ساختاری
تست تراکم استخوان (DXA): در موارد مشکوک به پوکی استخوان
آزمایش خون: برای بررسی بیماری‌های زمینه‌ای
فیزیوتراپیست با حرکات کششی، تقویتی و تنظیمی به بازگرداندن وضعیت صحیح ستون فقرات کمک می‌کند. تمرینات مؤثر:
تقویت عضلات میان‌تنه (Core)
کشش عضلات سینه و جلوی شانه
تمرینات یوگا یا پیلاتس
تمرینات اصلاحی با توپ فیزیوبال
در نوجوانان با کیفوز شوئرمان، استفاده از بریس پشت برای چند ساعت در روز از پیشرفت قوز جلوگیری می‌کند.
استفاده از صندلی ارگونومیک، صفحه نمایش هم‌سطح چشم، استراحت منظم و پرهیز از قوز کردن.
مصرف مسکن برای درد (ایبوپروفن، استامینوفن)
داروهای پوکی استخوان برای جلوگیری از شکستگی مهره‌ها (در سالمندان)
در موارد زیر ممکن است نیاز به جراحی وجود داشته باشد:
انحنای بیش از 75 درجه
درد مزمن غیرقابل کنترل
اختلال در تنفس یا عملکرد عصبی
کاهش کیفیت زندگی
روش‌های جراحی شامل جوش دادن مهره‌ها (Spinal fusion) یا اصلاح مهره‌ها با پیچ و پلاک است.
استفاده از کمربند طبی در کوتاه‌مدت
پیاده‌روی منظم و شنا
خوابیدن روی تشک سفت و مناسب
اجتناب از نشستن طولانی با قوز
مصرف کلسیم و ویتامین D برای سلامت استخوان‌ها
بله، در مراحل اولیه با فیزیوتراپی، ورزش و در صورت لزوم استفاده از بریس قابل اصلاح است.
در موارد شدید، انحنای ستون فقرات باعث کاهش قد و ظاهر خمیده می‌شود.
ورزش نقش کلیدی در درمان کیفوز خفیف تا متوسط دارد، اما در نوع ساختاری یا شدید، نیاز به درمان‌های تخصصی است.
کیفوز یا قوز کمر یک عارضه‌ی شایع ولی قابل پیشگیری و درمان است. شناخت دقیق علت، تشخیص به‌موقع، اصلاح سبک زندگی و درمان‌های فیزیوتراپی، می‌تواند از پیشرفت آن جلوگیری کرده و وضعیت بدنی را بهبود بخشد. در موارد شدید، درمان‌های جراحی می‌توانند کیفیت زندگی بیمار را بهبود دهند.
در صورت مشاهده علائم قوز یا درد پشت، توصیه می‌شود به پزشک ارتوپد یا فیزیوتراپیست مراجعه کنید.
