پارگی رباط زانو؛ علائم، علل و روش‌های درمان

زانو یکی از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین مفاصل بدن است که روزانه فشار زیادی را در حرکت، ایستادن، پریدن یا چرخش تحمل می‌کند. پارگی رباط زانو یکی از شایع‌ترین آسیب‌های ورزشی و غیرورزشی محسوب می‌شود که می‌تواند عملکرد حرکتی فرد را به شدت تحت تأثیر قرار دهد.

شناخت انواع رباط‌های زانو، علل پارگی، علائم آن و روش‌های درمان، کمک می‌کند تا با این آسیب شایع بهتر مقابله کرده و روند بهبودی را سرعت ببخشیم.

رباط‌های زانو کدام‌اند؟

چهار رباط اصلی در زانو وجود دارد که مسئول حفظ پایداری مفصل زانو هستند:

1. رباط صلیبی قدامی (ACL – Anterior Cruciate Ligament)

2. رباط صلیبی خلفی (PCL – Posterior Cruciate Ligament)

3. رباط جانبی داخلی (MCL – Medial Collateral Ligament)

4. رباط جانبی خارجی (LCL – Lateral Collateral Ligament)

آسیب‌دیدگی هر یک از این رباط‌ها می‌تواند باعث درد، تورم و بی‌ثباتی مفصل شود.

علت پارگی رباط زانو چیست؟

1. فعالیت‌های ورزشی شدید

ورزش‌هایی مانند فوتبال، بسکتبال، اسکی و والیبال که شامل پرش، چرخش ناگهانی و تغییر جهت سریع هستند، بیشترین آسیب را به رباط ACL وارد می‌کنند.

2. تصادفات رانندگی

تصادف‌های پر برخورد، به‌ویژه ضربه مستقیم به زانو یا خم شدن ناگهانی، باعث پارگی PCL یا MCL می‌شوند.

3. سقوط یا پیچ خوردگی شدید

افتادن ناگهانی یا خم شدن غیرطبیعی زانو، به‌خصوص در افراد مسن یا افراد دارای ضعف عضلانی، یکی از علل پارگی رباط‌ها است.

4. ضعف عضلات پا

عدم تقویت عضلات ران و ساق می‌تواند فشار بیشتری به رباط‌ها وارد کند.

5. آسیب‌های مزمن و استفاده بیش‌ازحد

فعالیت‌های تکراری یا فشار مستمر می‌تواند باعث تحلیل تدریجی رباط‌ها و پارگی آن‌ها شود.

علائم پارگی رباط زانو

• صدای “تق” یا “پاپ” هنگام آسیب

• درد ناگهانی و شدید

• تورم و التهاب ظرف چند ساعت

• بی‌ثباتی زانو هنگام راه‌رفتن یا ایستادن

• کاهش دامنه حرکتی

• ناتوانی در ایستادن روی پای آسیب‌دیده

• کبودی و سفتی زانو

روش‌های تشخیص پارگی رباط

1. معاینه فیزیکی تخصصی (تست لاکمن، تست کشش جانبی و…)

2. MRI برای بررسی دقیق نوع و شدت پارگی

3. سونوگرافی در بعضی موارد برای بررسی مایعات و التهاب

4. عکس‌برداری با اشعه ایکس برای رد شکستگی استخوانی

درمان پارگی رباط زانو

درمان بسته به نوع رباط، شدت پارگی (کامل یا جزئی) و سطح فعالیت فرد متفاوت است:

1. درمان غیرجراحی (محافظه‌کارانه)

برای پارگی‌های خفیف تا متوسط، به‌ویژه در رباط‌های جانبی:

• استراحت کامل

• استفاده از یخ (هر ۲ ساعت یک بار، به‌مدت ۱۵–۲۰ دقیقه)

• بستن زانو با بانداژ یا زانوبند

• بالا نگه داشتن پا

• داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی (NSAIDs)

• فیزیوتراپی برای بازگرداندن حرکت، تقویت عضلات، و بازآموزی عملکرد زانو

مناسب برای: افراد مسن، آسیب‌های جزئی، ورزشکاران غیرحرفه‌ای

2. درمان جراحی

در موارد زیر انجام می‌شود:

• پارگی کامل رباط صلیبی (به‌ویژه ACL یا PCL)

• بی‌ثباتی شدید مفصل

• آسیب به چند رباط هم‌زمان

• عدم پاسخ به درمان محافظه‌کارانه

معمولاً از روش بازسازی رباط با استفاده از تاندون‌های دیگر (اتوگرافت یا آلوگرافت) استفاده می‌شود.

دوره نقاهت پس از جراحی: ۴ تا ۹ ماه همراه با فیزیوتراپی تخصصی

توانبخشی و بازگشت به فعالیت

بازگشت به فعالیت ورزشی و روزمره بسته به شدت آسیب و نوع درمان به مراحل زیر وابسته است:

1. مرحله حاد: کنترل درد و تورم (هفته اول)

2. مرحله بهبودی: بازیابی دامنه حرکتی (۲ تا ۶ هفته)

3. تقویت عضلات: تقویت چهارسر، همسترینگ و عضلات لگن

4. تمرینات تعادلی و عملکردی: بازگشت تدریجی به ورزش و فعالیت‌های روزانه

عوارض عدم درمان یا درمان نادرست

• بی‌ثباتی مزمن زانو

• آرتروز زودرس مفصل زانو

• کاهش عملکرد حرکتی

• افزایش احتمال آسیب‌های دیگر مفصل (منیسک، غضروف)

• درد مزمن و ناتوانی در راه‌رفتن

پیشگیری از پارگی رباط زانو

• گرم‌کردن کافی قبل از ورزش

• تقویت عضلات پا و زانو

• استفاده از کفش مناسب

• اجتناب از چرخش ناگهانی و پریدن بدون آموزش

• آموزش تکنیک‌های صحیح فرود و تغییر جهت در ورزش‌ها

• استفاده از زانوبند در ورزشکاران پرریسک

سؤالات پرتکرار

آیا پارگی رباط زانو بدون جراحی درمان می‌شود؟

در موارد خفیف یا متوسط، بله. مخصوصاً در رباط‌های جانبی یا پارگی‌های جزئی ACL.

چقدر طول می‌کشد تا زانو بعد از جراحی خوب شود؟

معمولاً ۶ تا ۹ ماه، اما بسته به شدت آسیب و تعهد بیمار به فیزیوتراپی متفاوت است.

آیا بعد از پارگی ACL می‌توان به ورزش برگشت؟

بله، در صورت انجام جراحی موفق و رعایت برنامه توانبخشی، اغلب ورزشکاران به سطح قبلی برمی‌گردند.

پارگی رباط زانو یکی از آسیب‌های شایع، به‌ویژه در افراد فعال و ورزشکاران است. تشخیص زودهنگام، انتخاب روش درمان مناسب و پیگیری فیزیوتراپی از کلیدهای اصلی موفقیت در بهبودی کامل هستند.

با رعایت اصول پیشگیری، تقویت عضلات و دقت در حرکات ورزشی، می‌توان تا حد زیادی از بروز این آسیب جلوگیری کرد.