درد دیسک کمر، به‌ویژه در ناحیه‌ی بین مهره‌های L5 و S1، یکی از شایع‌ترین علل کمردرد و ناتوانی حرکتی در بزرگسالان است. این ناحیه از ستون فقرات، بیشترین فشار را هنگام ایستادن، نشستن و حرکت تحمل می‌کند و مستعد آسیب‌هایی مانند فتق دیسک یا بیرون‌زدگی دیسک بین‌مهره‌ای است. در این مقاله، با علت، علائم و بهترین روش‌های درمان فتق دیسک L5-S1 آشنا می‌شویم.
در ستون فقرات انسان، دیسک‌های بین‌مهره‌ای نقش ضربه‌گیر دارند و از سایش مهره‌ها روی یکدیگر جلوگیری می‌کنند. دیسک بین مهره‌های L5 (لومبار ۵) و S1 (ساکرال ۱)، در ناحیه‌ی پایینی کمر قرار دارد و آخرین دیسک در ستون فقرات کمری پیش از ورود به لگن محسوب می‌شود.
فتق دیسک زمانی اتفاق می‌افتد که بخش ژله‌ای داخلی دیسک (نوکلئوس پالپوزوس) از لایه‌ی خارجی خود خارج شده و به اعصاب مجاور فشار وارد کند. علت‌های رایج این مشکل شامل:
با بالا رفتن سن، دیسک‌ها آب خود را از دست می‌دهند، انعطاف‌پذیری کمتر می‌شود و احتمال پاره شدن دیواره‌ی خارجی افزایش می‌یابد.
خم شدن یا چرخش ناگهانی هنگام بلند کردن بار سنگین، فشار زیادی به دیسک L5-S1 وارد می‌کند.
افرادی که زمان زیادی را پشت میز یا رانندگی می‌گذرانند، بیشتر در معرض فشار به دیسک کمری هستند.
افزایش وزن، فشار روی ستون فقرات را چند برابر می‌کند.
در برخی خانواده‌ها، ضعف ساختاری دیسک‌ها به‌صورت ارثی وجود دارد.
علائم ممکن است ناگهانی یا تدریجی ظاهر شوند. رایج‌ترین علائم عبارتند از:
دردی مداوم یا تیرکشنده در ناحیه‌ی پایین کمر که با حرکت، عطسه یا سرفه تشدید می‌شود.
دردی که از باسن شروع شده و به سمت ران، پشت پا و حتی کف پا کشیده می‌شود. این درد در اثر فشار دیسک بر عصب سیاتیک ایجاد می‌شود.
احساس مورمور شدن یا بی‌حسی در پاها، به‌ویژه در ناحیه انگشتان پا یا پاشنه.
در صورت فشار زیاد بر عصب، عضلات پا ممکن است ضعیف شده و در بالا بردن پا یا راه رفتن مشکل ایجاد شود.
فرد در خم شدن یا صاف کردن کامل کمر دچار محدودیت می‌شود.
برای تشخیص دقیق، پزشک از روش‌های زیر استفاده می‌کند:
معاینه بالینی (بررسی قدرت عضلات، واکنش‌ها و احساسات)
MRI (تصویربرداری دقیق برای بررسی وضعیت دیسک و اعصاب)
CT اسکن
آزمایش نوار عصب و عضله (EMG) برای بررسی عملکرد عصب‌های تحت فشار
درمان فتق دیسک معمولاً به صورت مرحله‌ای انجام می‌شود و بسته به شدت آسیب، از روش‌های غیر جراحی تا جراحی متغیر است:
حداکثر ۲-۳ روز استراحت در خانه و پرهیز از حرکات ناگهانی.
داروهای ضدالتهاب (مانند ایبوپروفن، ناپروکسن)
داروهای شل‌کننده عضلات
داروهای ضد درد عصبی (مثل گاباپنتین یا پره‌گابالین)
تمرینات کششی و تقویتی برای عضلات کمر و شکم
درمان با دستگاه TENS یا اولتراسوند
اصلاح وضعیت بدن (ارگونومی)
تزریق داروهای ضدالتهابی به فضای اطراف عصب برای کاهش درد و التهاب در موارد شدید.
طب سوزنی
ماساژ درمانی علمی
کایروپراکتیک (تنظیم ستون فقرات) با احتیاط و تحت نظر پزشک
اگر پس از 6 تا 8 هفته درمان غیرجراحی، علائم بهبود نیابند یا ضعف عضلانی شدید، بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع دیده شود، جراحی توصیه می‌شود.
دیسککتومی: برداشت بخشی از دیسک که به عصب فشار وارد کرده است.
میکرودیسککتومی: نوعی جراحی کم‌تهاجمی با برش کوچک و ابزار میکروسکوپی.
لامینکتومی: در موارد شدید برای باز کردن فضای عصب و کاهش فشار.
فیوژن (جوش دادن مهره‌ها): در موارد ناپایداری شدید ستون فقرات.
حفظ وزن سالم
انجام حرکات کششی و تقویتی منظم برای عضلات مرکزی بدن
پرهیز از نشستن طولانی و حفظ وضعیت صحیح بدن
بلند کردن اجسام با زانو، نه با کمر
اجتناب از حرکات چرخشی ناگهانی
در بسیاری از موارد، با درمان غیرجراحی و اصلاح سبک زندگی، علائم به طور کامل بهبود می‌یابند. در موارد خاص، جراحی ممکن است لازم باشد.
بله، اما فقط ورزش‌هایی که توسط فیزیوتراپیست توصیه می‌شود. برخی حرکات ممکن است وضعیت دیسک را بدتر کنند.
درمان ممکن است از چند هفته تا چند ماه طول بکشد. برخی بیماران به درمان‌های طولانی‌مدت نیاز دارند.
فتق دیسک بین مهره‌های L5 و S1 یکی از دلایل اصلی درد پایین کمر و درد سیاتیکی است. با تشخیص زودهنگام و درمان اصولی، می‌توان از پیشرفت بیماری و آسیب به عصب‌ها جلوگیری کرد. اگر دچار درد یا بی‌حسی در ناحیه کمر و پاها هستید، بهتر است هرچه زودتر به پزشک متخصص ستون فقرات یا فیزیوتراپی مراجعه نمایید.
