بیماری آراکنوئیدیت؛ علائم، علل و درمان التهاب پرده عنکبوتیه نخاع
آراکنوئیدیت یک بیماری نادر ولی دردناک و مزمن است که در اثر التهاب پرده آراکنوئید (پرده عنکبوتیه) رخ می‌دهد؛ لایه‌ای از غشای محافظ مغز و نخاع. این بیماری می‌تواند باعث دردهای شدید، اختلالات عصبی و حتی ناتوانی دائمی شود.
در این مقاله، به‌صورت دقیق به بررسی علائم، علل، روش‌های تشخیص و درمان بیماری آراکنوئیدیت خواهیم پرداخت.
آراکنوئیدیت چیست؟
آراکنوئیدیت (Arachnoiditis) نوعی التهاب غشای آراکنوئید است؛ یکی از سه لایه‌ای که مغز و نخاع را احاطه کرده‌اند. این التهاب معمولاً باعث ایجاد چسبندگی بین عصب‌ها و این غشاء می‌شود و می‌تواند باعث درد مزمن، گزگز، بی‌حسی یا حتی فلج در اندام‌ها شود.
انواع آراکنوئیدیت
-
آراکنوئیدیت چسبنده (Adhesive Arachnoiditis):
شایع‌ترین نوع بیماری که منجر به چسبندگی و ادغام اعصاب نخاعی با غشای اطراف آن می‌شود. -
آراکنوئیدیت سروز (Serous):
با تورم و تجمع مایعات همراه است ولی معمولاً بدون چسبندگی. -
آراکنوئیدیت کیستی (Cystic):
با تشکیل کیست‌های مایع درون فضای آراکنوئید.
علل بروز بیماری آراکنوئیدیت
علت دقیق این بیماری ممکن است در برخی موارد ناشناخته باشد، اما مهم‌ترین عوامل ایجاد آن عبارت‌اند از:
1. جراحی ستون فقرات یا نخاع
آسیب یا تحریک غشای آراکنوئید هنگام جراحی می‌تواند باعث التهاب شود.
2. تزریق دارو یا ماده حاجب در ستون فقرات
به‌خصوص تزریق مایلوگرافی با مواد سمی یا تزریق بی‌حسی اپیدورال غیراستاندارد.
3. عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی
مانند مننژیت یا سل نخاعی که غشاهای نخاعی را درگیر می‌کنند.
4. ضربه یا آسیب‌دیدگی نخاعی
تصادف یا سقوط می‌تواند منجر به آسیب‌های نخاعی و التهاب پرده آراکنوئید شود.
5. مواد شیمیایی یا داروهای تزریقی تحریک‌کننده
برخی داروهای غیراستاندارد که در ستون فقرات تزریق می‌شوند، عامل شناخته‌شده این بیماری هستند.
علائم آراکنوئیدیت
علائم بیماری بسته به شدت التهاب و ناحیه درگیر ممکن است متغیر باشد، اما رایج‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
-
درد شدید و مداوم در کمر یا پا
-
سوزش، گزگز یا بی‌حسی اندام‌ها
-
ضعف یا گرفتگی عضلات (به‌ویژه در پاها)
-
مشکل در راه رفتن یا ایستادن طولانی‌مدت
-
ناتوانی جنسی
-
اختلال در عملکرد مثانه یا روده
-
در موارد شدید: فلج جزئی یا کامل اندام‌ها
برخی بیماران درد خود را مانند “احساس شوک الکتریکی” توصیف می‌کنند.
روش‌های تشخیص آراکنوئیدیت
تشخیص این بیماری معمولاً بر اساس علائم بیمار، تاریخچه پزشکی و تصویربرداری پیشرفته صورت می‌گیرد:
MRI نخاع
مهم‌ترین روش تشخیص است که می‌تواند چسبندگی اعصاب، تغییر شکل نخاع یا وجود کیست‌ها را نشان دهد.
مایلوگرافی با CT
در برخی موارد استفاده می‌شود ولی ممکن است خود عامل تحریک و تشدید بیماری باشد.
آزمایش خون یا مایع نخاعی
برای تشخیص عفونت یا التهاب در موارد خاص تجویز می‌شود.
درمان آراکنوئیدیت
تا امروز هیچ درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد، اما راهکارهای پزشکی برای کنترل علائم و بهبود کیفیت زندگی بیمار در دسترس هستند:
1. درمان دارویی
-
داروهای ضد درد (مانند گاباپنتین، پره‌گابالین)
-
داروهای ضد افسردگی سه‌حلقه‌ای (برای دردهای نوروپاتیک)
-
داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)
2. فیزیوتراپی و توانبخشی
ورزش‌های کنترل‌شده برای جلوگیری از خشکی عضلات، بهبود حرکت و کاهش درد
3. تزریق اپیدورال استروئید
در برخی بیماران برای کاهش التهاب مؤثر است؛ البته با احتیاط
4. تحریک الکتریکی نخاع (Spinal Cord Stimulation)
در موارد مزمن و مقاوم به درمان برای کاهش احساس درد
5. روش‌های نوین مانند لیزر یا طب سوزنی
برای کمک به کنترل درد در بیماران خاص
اقدامات پرخطر برای بیماران مبتلا
بیماران باید از فعالیت‌هایی که فشار مستقیم یا تحریک به ستون فقرات وارد می‌کنند اجتناب کنند:
-
بلند کردن اجسام سنگین
-
تزریقات نخاعی غیراستاندارد
-
جراحی‌های مکرر ستون فقرات (بدون ضرورت)
-
نشستن یا ایستادن طولانی‌مدت بدون حرکت
زندگی با آراکنوئیدیت
زندگی با آراکنوئیدیت می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، اما با مدیریت مناسب و همکاری تیمی پزشک، فیزیوتراپ و روانشناس، می‌توان درد را کنترل کرده و کیفیت زندگی را بهبود بخشید.
نکات مهم:
-
مدیریت استرس (زیرا استرس درد را تشدید می‌کند)
-
تغذیه مناسب و کنترل وزن
-
خواب کافی و استفاده از تشک طبی
-
مشاوره روانشناسی برای مقابله با افسردگی و اضطراب
سوالات متداول
آیا آراکنوئیدیت باعث فلج می‌شود؟
در برخی موارد شدید و بدون درمان مناسب، ممکن است منجر به ضعف دائمی عضلات یا فلج شود.
آیا درمان با فیزیوتراپی مؤثر است؟
بله، فیزیوتراپی درست می‌تواند از خشکی و تحلیل عضلانی جلوگیری کرده و به کاهش درد کمک کند.
آیا بیماران آراکنوئیدیت می‌توانند کار کنند؟
بسته به شدت بیماری. برخی افراد قادر به انجام کارهای سبک و غیر فیزیکی هستند.
بیماری آراکنوئیدیت یک اختلال عصبی دردناک و مزمن است که در اثر التهاب غشای محافظ نخاع ایجاد می‌شود. با وجود اینکه درمان قطعی ندارد، اما روش‌های مختلف پزشکی و توانبخشی می‌توانند به کاهش علائم، کنترل درد و افزایش کیفیت زندگی بیماران کمک کنند.
