نقرس چیست؟ علت، علائم، درمان و پیشگیری

نقرس یکی از شایع‌ترین انواع آرتریت التهابی است که به‌طور ناگهانی با درد شدید، تورم و قرمزی در مفاصل (به‌ویژه شست پا) ظاهر می‌شود. این بیماری در اثر تجمع کریستال‌های اسید اوریک در مفاصل به وجود می‌آید و اغلب مردان میان‌سال و افراد دارای اضافه‌وزن را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.

در این مقاله به بررسی کامل بیماری نقرس، علت‌ها، علائم، روش‌های تشخیص، درمان، رژیم غذایی مناسب و راه‌های پیشگیری از آن می‌پردازیم.

نقرس چیست؟

نقرس (Gout) نوعی بیماری متابولیک و التهابی مزمن است که به دلیل افزایش غلظت اسید اوریک در خون و تشکیل کریستال‌های اورات در مفاصل و بافت‌ها به وجود می‌آید. این کریستال‌ها باعث تحریک مفاصل شده و منجر به درد، تورم و التهاب شدید می‌شوند.

علت نقرس

1. افزایش سطح اسید اوریک (هایپراوریسمی)

مهم‌ترین علت نقرس، بالا رفتن میزان اسید اوریک در خون است. این ماده از تجزیه ترکیبات پورین در بدن ایجاد می‌شود.

2. مصرف غذاهای پورین‌دار

• گوشت قرمز

• دل و جگر

• ماهی‌های چرب (ساردین، شاه‌ماهی)

• غذاهای دریایی

• نوشیدنی‌های الکلی و گازدار

• لوبیا، عدس و نخود (در برخی موارد)

3. کاهش دفع اسید اوریک از کلیه

عملکرد ضعیف کلیه‌ها یا برخی داروها مانند دیورتیک‌ها (ادرارآور) می‌توانند مانع از دفع کامل اسید اوریک شوند.

4. عوامل ژنتیکی و خانوادگی

در برخی افراد، استعداد ژنتیکی برای تولید زیاد یا دفع کم اسید اوریک وجود دارد.

عوامل خطر نقرس

• جنسیت مرد (مردان بیش از زنان در معرض هستند)

• سن بالا (معمولاً بعد از ۴۰ سالگی)

• چاقی و اضافه‌وزن

• رژیم غذایی ناسالم

• بیماری‌های زمینه‌ای: دیابت، فشار خون، نارسایی کلیه

• مصرف الکل و نوشابه‌های شیرین

• مصرف داروهای خاص (آسپیرین، دیورتیک‌ها)

علائم نقرس

علائم نقرس معمولاً به صورت حملات ناگهانی و شدید بروز می‌کند:

• درد ناگهانی و شدید در مفصل (اغلب شست پا)

• تورم و التهاب مفصل

• قرمزی و گرمی پوست اطراف مفصل

• محدودیت حرکتی

• حساسیت شدید به لمس

• گاهی تب خفیف در هنگام حمله

🔔 نکته: حمله نقرس ممکن است چند ساعت تا چند روز طول بکشد و پس از آن برای مدتی از بین برود.

نقرس مزمن چیست؟

اگر حملات نقرس به‌طور مکرر و بدون درمان مناسب ادامه یابد، به نقرس مزمن تبدیل می‌شود. در این حالت:

• مفاصل به‌طور دائم آسیب می‌بینند.

• رسوبات سختی به نام توفی (Tophi) در زیر پوست ایجاد می‌شود.

• ممکن است کلیه‌ها نیز درگیر شده و سنگ کلیه ایجاد شود.

تشخیص نقرس

برای تشخیص قطعی نقرس، پزشک از راه‌های زیر استفاده می‌کند:

1. معاینه بالینی و بررسی علائم

2. آزمایش خون: برای اندازه‌گیری سطح اسید اوریک

3. آزمایش مایع مفصلی: بررسی وجود کریستال اورات زیر میکروسکوپ

4. تصویربرداری (رادیولوژی یا سونوگرافی): بررسی آسیب به مفصل

درمان نقرس

1. داروهای کاهش درد و التهاب

• داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن

• کلشی‌سین (Colchicine)

• کورتون‌ها (خوراکی یا تزریقی)

2. داروهای کاهش سطح اسید اوریک

• آلوپورینول (Allopurinol)

• فبوکسوستات (Febuxostat)

• پروبنسید (برای افزایش دفع اسید اوریک)

3. اصلاح سبک زندگی

• کاهش وزن

• فعالیت بدنی منظم

• کاهش مصرف گوشت قرمز و غذاهای پورین‌دار

• نوشیدن آب فراوان برای کمک به دفع اسید اوریک

رژیم غذایی مناسب برای نقرس

برای کنترل نقرس، رعایت رژیم غذایی نقش مهمی دارد. در ادامه به غذاهای مجاز و ممنوع اشاره می‌کنیم:

✅ غذاهای مفید:

• لبنیات کم‌چرب

• میوه‌ها (مخصوصاً گیلاس و توت‌ها)

• سبزیجات (به‌جز اسفناج و مارچوبه به مقدار زیاد)

• غلات کامل

• آجیل و دانه‌ها

• آب فراوان (حداقل ۸ لیوان در روز)

❌ غذاهای مضر:

• گوشت قرمز و فراورده‌های گوشتی

• دل، جگر، قلوه

• غذاهای دریایی چرب

• نوشابه‌های قندی

• مشروبات الکلی

• فست‌فودها و غذاهای فرآوری‌شده

پیشگیری از نقرس

برای پیشگیری از نقرس یا عود آن، می‌توانید این نکات را رعایت کنید:

• نوشیدن آب کافی

• کاهش وزن به‌صورت تدریجی

• ترک الکل و نوشابه‌های شیرین

• داشتن رژیم غذایی سالم و کم‌پورین

• بررسی منظم سطح اسید اوریک خون

• استفاده منظم از داروها طبق تجویز پزشک

• اجتناب از استرس و کم‌خوابی

تفاوت نقرس با سایر بیماری‌های مفصلی

سوالات متداول درباره نقرس

آیا نقرس فقط در شست پا اتفاق می‌افتد؟

خیر. اگرچه شست پا شایع‌ترین محل است، نقرس می‌تواند در زانو، مچ پا، انگشتان، مچ دست و آرنج نیز بروز کند.

آیا نقرس قابل درمان کامل است؟

نقرس قابل کنترل است، ولی درمان کامل ندارد. با دارو و تغییر سبک زندگی می‌توان حملات را به حداقل رساند و از آسیب به مفاصل جلوگیری کرد.

نقرس در زنان هم اتفاق می‌افتد؟

بله، اما نادرتر از مردان است. معمولاً بعد از یائسگی خطر بروز نقرس در زنان افزایش می‌یابد.

آیا نقرس باعث ناتوانی می‌شود؟

در صورت عدم درمان، نقرس مزمن می‌تواند باعث آسیب شدید مفاصل، ناتوانی حرکتی و اختلال در زندگی روزمره شود.

نقرس یک بیماری التهابی شایع و دردناک است که با آگاهی، تشخیص زودهنگام و رعایت دستورات پزشکی قابل کنترل است. رعایت رژیم غذایی مناسب، پرهیز از مواد غذایی پورین‌دار، مصرف منظم داروها و داشتن سبک زندگی سالم، نقش حیاتی در جلوگیری از حملات نقرس دارند.

اگر علائمی شبیه نقرس دارید، حتماً به پزشک متخصص مراجعه کرده و از خوددرمانی بپرهیزید تا از آسیب‌های جدی‌تر جلوگیری شود.