نوروپاتی دیابتی | علائم، علل و درمان قطعی یا کنترل مؤثر آسیب عصبی در دیابت

نوروپاتی دیابتینوروپاتی دیابتی یکی از شایع‌ترین و جدی‌ترین عوارض مزمن بیماری دیابت است که بر اثر بالا بودن طولانی‌مدت قند خون، به اعصاب بدن آسیب می‌زند. این آسیب عصبی می‌تواند بخش‌های مختلفی از بدن مانند پاها، دست‌ها، سیستم گوارشی، مثانه و حتی قلب را درگیر کند.

در این مقاله با شما هستیم تا به شکل کامل به علائم، انواع، علل، روش‌های تشخیص، درمان و پیشگیری از نوروپاتی دیابتی بپردازیم.

نوروپاتی دیابتی چیست؟

نوروپاتی دیابتی (Diabetic Neuropathy) به آسیب‌ عصبی ناشی از دیابت نوع ۱ یا نوع ۲ گفته می‌شود. قند خون بالا در درازمدت باعث اختلال در جریان خون و اکسیژن‌رسانی به اعصاب می‌شود که در نهایت عملکرد آن‌ها را دچار مشکل می‌کند. این آسیب می‌تواند بی‌علامت یا با درد، بی‌حسی، گزگز، ضعف عضلانی و اختلال در عملکرد اندام‌ها همراه باشد.

شیوع نوروپاتی در بیماران دیابتی

• حدود ۵۰٪ از بیماران دیابتی در طول عمر خود درجاتی از نوروپاتی را تجربه می‌کنند.

• شایع‌ترین فرم آن، نوروپاتی محیطی در پاها و دست‌هاست.

• در موارد پیشرفته، می‌تواند منجر به زخم پا، قطع عضو، ناتوانی حرکتی یا جنسی شود.

علائم شایع نوروپاتی دیابتی

علائم بسته به نوع عصب درگیر، متفاوت است:

علائم حسی:

• بی‌حسی یا کاهش حس در پاها یا دست‌ها

• گزگز، سوزن‌سوزن شدن یا سوزش

• درد تیرکشنده یا سوزنده

• حساسیت بیش از حد به لمس

• احساس پاهای سرد یا داغ، بدون دلیل فیزیکی

علائم حرکتی:

• ضعف عضلات پا یا دست

• عدم تعادل

• لاغری یا تحلیل رفتن عضلات

علائم اتونوم (خودکار):

• اختلال در گوارش (یبوست، اسهال، نفخ)

• تعریق غیرطبیعی

• افت فشار خون هنگام برخاستن

• اختلال در نعوظ یا ارگاسم

• مشکلات ادراری (تکرر یا احتباس ادرار)

انواع نوروپاتی دیابتی

1. نوروپاتی محیطی (Peripheral Neuropathy)

شایع‌ترین نوع که معمولاً پاها را بیشتر از دست‌ها درگیر می‌کند. علائم از انگشتان پا شروع و به سمت بالا گسترش می‌یابد.

2. نوروپاتی خودکار (Autonomic Neuropathy)

اعصاب کنترل‌کننده‌ی ارگان‌های داخلی مانند قلب، معده، مثانه و روده را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

3. نوروپاتی پروگزیمال (Proximal Neuropathy)

باعث درد شدید در ران‌ها، باسن یا لگن شده و ضعف عضلانی ایجاد می‌کند.

4. نوروپاتی کانونی (Focal Neuropathy)

آسیب به یک عصب خاص، معمولاً در سر، تنه یا پا. می‌تواند منجر به درد ناگهانی، ضعف یا فلج یک‌طرفه شود (مثلاً افتادگی پلک).

روش‌های تشخیص نوروپاتی دیابتی

پزشک بر اساس شرح حال، معاینه فیزیکی و تست‌های تکمیلی به تشخیص می‌رسد:

• بررسی احساس درد، لرزش، فشار و دما

• تست نوار عصب و عضله (EMG/NCV)

• آزمایش خون برای کنترل قند، چربی و ویتامین‌ها

• سونوگرافی مثانه یا آزمایش تخلیه معده در اختلالات خودکار

• معاینات پا و بررسی زخم‌ها در معاینه دوره‌ای

درمان نوروپاتی دیابتی

در حال حاضر، درمان کامل و قطعی برای نوروپاتی دیابتی وجود ندارد، اما با کنترل قند خون و درمان‌های حمایتی می‌توان از پیشرفت آن جلوگیری و علائم را کاهش داد.

1. کنترل قند خون

مهم‌ترین و مؤثرترین راه. قند خون باید در محدوده هدف (A1C حدود ۷٪ یا پایین‌تر) باشد.

2. داروهای کاهش درد عصبی

توجه: مصرف داروها باید حتماً زیر نظر پزشک باشد.

3. درمان‌های غیردارویی و مکملی

• فیزیوتراپی و ورزش درمانی: تقویت عضلات و بهبود تعادل

• تغذیه سالم: مصرف ویتامین‌های B1، B6 و B12 برای سلامت اعصاب

• ترک سیگار و الکل: زیرا گردش خون را مختل می‌کنند

• طب سوزنی و ماساژ: برخی بیماران کاهش علائم را تجربه می‌کنند

4. درمان نوروپاتی اتونوم

در صورت بروز علائم اتونوم، درمان بر اساس عضو درگیر متفاوت است:

• اختلال گوارش: استفاده از وعده‌های غذایی کم‌حجم و مکرر

• افت فشار خون: مصرف نمک بیشتر، جوراب واریس، دارو

• اختلال جنسی: درمان با داروهایی مانند سیلدنافیل

• مشکلات ادراری: دارو یا تمرین‌های مثانه

پیشگیری از نوروپاتی دیابتی

• کنترل دقیق قند خون از زمان تشخیص دیابت

• چکاپ‌های سالانه برای پای دیابتی

• معاینه منظم چشم و کلیه برای بررسی عوارض دیگر

• تغذیه سالم، ترک دخانیات، ورزش منظم

• استفاده از کفش مناسب و عدم راه‌رفتن با پای برهنه

سوالات متداول درباره نوروپاتی دیابتی

آیا نوروپاتی دیابتی درمان قطعی دارد؟

در حال حاضر درمان قطعی وجود ندارد، اما کنترل کامل قند خون و درمان‌های کمکی می‌توانند پیشرفت آن را متوقف یا کند کنند.

نوروپاتی از چه زمانی بعد از دیابت شروع می‌شود؟

معمولاً ۵–۱۰ سال پس از دیابت کنترل‌نشده ظاهر می‌شود، اما در برخی موارد، در زمان تشخیص نیز وجود دارد.

آیا ورزش برای نوروپاتی مفید است؟

بله. ورزش‌های مناسب باعث بهبود جریان خون به اعصاب و تقویت عضلات می‌شوند.