درد کمر و گردن یکی از شایعترین مشکلات اسکلتی‑عضلانی در جهان است که میلیونها نفر را – صرفنظر از سن، شغل و سبک زندگی – تحت تأثیر قرار میدهد. یکی از علل متداول این دردها، بیرونزدگی یا فرسودگی دیسکهای بین مهرهای است؛ یعنی دیسکهایی که مانند بالشتک بین مهرهها قرار دارند و در صورت آسیب یا فشار زیاد ممکن است بخش داخلیشان (هسته دیسک) دچار برآمدگی یا بیرونزدگی شود. وقتی هسته دیسک برآمده یا فتق پیدا کند، ممکن است به ریشههای عصبی مجاور فشار آورده و درد شدید، بیحسی، گزگز یا ضعف عضلانی ایجاد کند.
در گذشته، درمان دیسک آسیبدیده عمدتاً به جراحیهای باز محدود بود؛ جراحیهایی که با برش وسیع، بیهوشی عمومی، دوران نقاهت طولانی و ریسک بالای عفونت یا عوارض همراه بودند. اما با پیشرفت علم پزشکی، روشهای کمتهاجمی مثل Percutaneous Laser Disc Decompression (PLDD) برای دیسک کمر و گردن پا به عرصه گذاشتند و به سرعت تبدیل به گزینهای قابل اعتماد شدند.
در این مقاله، قصد داریم به شکلی علمی، شفاف و سئو‑پسند بررسی کنیم: لیزر دیسک چیست، چگونه کار میکند، برای چه کسانی مناسب است، مزایا و محدودیتهایش چیست، چه مراقبتهایی لازم دارد — و در نهایت چگونه میتوان آن را با دیگر روشها مقایسه کرد. اگر دنبال مرجعی هستی که بیمارانتان را با دید باز راهنمایی کند و در وبسایت کلینیک منتشر شود، این مقاله میتواند انتخاب مناسبی باشد.
لیزر دیسک (PLDD) یک روش درمانی کمتهاجمی است که هدف آن کاهش فشار داخل دیسک بین مهرهای — که غالباً منجر به بیرونزدگی و فشار روی ریشه عصبی میشود — با استفاده از انرژی لیزر است. در این روش:
پزشک با بیحسی موضعی، یک سوزن بسیار نازک وارد فضای دیسک میکند.
سپس یک فیبر لیزری از داخل همین سوزن عبور داده میشود تا نوک فیبر در هسته مرکزی دیسک (نوکلئوس پالپوزوس) قرار گیرد.
انرژی لیزر باعث تبخیر مقدار بسیار اندکی از آب و بافت داخل دیسک میشود. تبخیر این بافت موجب کاهش حجم دیسک و کاهش فشار داخلی میشود.
کاهش فشار دیسک موجب میشود دیسک برآمده یا فتق کمتر به ریشه عصبی فشار وارد کند؛ در نتیجه درد، گزگز و علائم عصبی تا حد قابل توجهی کاهش مییابد.
چون این فرآیند بدون برش وسیع، بیهوشی عمومی یا دستکاری زیاد ساختار ستون فقرات انجام میشود، بافتهای سالم اطراف — مانند عضلات، رباطها و استخوان — دستنخورده باقی میمانند و خطر عوارض بهمراتب کمتر است.
روش PLDD مزایای قابل توجهی دارد که آن را برای بسیاری از بیماران جذاب میکند:
کمتهاجمی بودن و ایمنی بالا: برخلاف جراحی باز، نیازی به برش وسیع پوستی، بیهوشی عمومی یا جابجایی بافتهای اطراف نیست. این موضوع باعث کاهش ریسک عفونت، خونریزی، و سایر عوارض جراحی میشود.
دوران نقاهت کوتاه و بازگشت سریع به فعالیت: PLDD غالباً سرپایی انجام میشود. بیشتر بیماران همان روز یا روز بعد از عمل ترخیص میشوند و طی ۱–۳ هفته — بسته به وضعیت و توصیه پزشک — قادرند فعالیتهای سبک را شروع کنند.
کاهش سریع درد و بهبود علائم عصبی: مطالعات نشان دادهاند که بسیاری از بیماران درد ریشهای (مثلاً سیاتیک) و کمردردشان بهطور چشمگیری کاهش یافته است. در یک مطالعه، ۸۰٪ از بیماران طی سه ماه پس از PLDD بهبود گزارش کردهاند.
حفظ پایداری ستون فقرات: چون فقط بخشی از هسته دیسک کاهش حجم مییابد و ساختار اصلی دیسک + مهرهها دستنخورده باقی میماند، احتمال بیثباتی ستون فقرات یا نیاز به فیوژن کمتر است.
قابل انجام برای دیسکهای خفیف تا متوسط: برای شکستگیهای شدید یا فتق گسترده، شاید روشهای تهاجمیتر لازم باشد؛ اما برای انواع خفیف تا متوسط بیرونزدگی دیسک، PLDD گزینهای مؤثر و ایمن است.
با تمام مزایا، PLDD نیز محدودیتها و احتمالاتی برای عدم موفقیت یا عوارض دارد:
محدودیت کاربرد: این روش برای دیسکهایی با بیرونزدگی خفیف تا متوسط (contained herniation) مناسب است. اگر دیسک دچار پارگی گسترده، جداسازی بخش بیرونزده (sequestration)، بیثباتی مهرهای یا تنگی شدید کانال نخاعی باشد، PLDD معمولاً توصیه نمیشود.
عدم رفع آسیب ساختاری کامل: چون در PLDD ساختار کلی دیسک حفظ میشود و فقط حجم هسته کاهش مییابد، در موارد پیشرفتهتر ممکن است نتیجه کامل نباشد.
احتمال نیاز به درمان تکمیلی یا جراحی باز: در برخی افراد ممکن است علائم بازگردند یا کافی نباشند؛ در این صورت جراحی باز یا سایر روشها بررسی میشوند.
دسترسپذیری و نیاز به تجربه متخصص: انجام PLDD نیازمند تجهیزات لیزری پیشرفته، تصویربرداری دقیق (فلوروسکوپی یا CT) و پزشک با تجربه است؛ در مراکز کمتر مجهز نتیجه مطلوب تضمینی نیست.
عوارض نادر: اگرچه ریسک پایین است، اما عوارضی مانند عفونت دیسک (discitis)، خونریزی، یا درد موقتی پس از عمل گزارش شدهاند.
روند انجام PLDD معمولاً به صورت زیر است:
بیمار تحت بیحسی موضعی قرار میگیرد (گاهی همراه با آرامبخش خفیف) — نیازی به بیهوشی عمومی نیست.
با تصویربرداری زنده (فلوروسکوپی یا گاهی CT) مسیر و محل دقیق ورود سوزن به دیسک تعیین میشود.
یک سوزن خاص (بسیار نازک) از پوست و عضلات به مرکز دیسک فرو برده میشود.
فیبر نوری لیزر وارد سوزن میشود؛ لیزر با انرژی مناسب مقداری از بافت داخل دیسک را تبخیر میکند. این کاهش حجم داخل دیسک باعث کاهش فشار بر ریشه عصبی میشود.
کل فرایند معمولاً بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه زمان میبرد و بیمار پس از آن تحت نظارت کوتاه قرار میگیرد. در بسیاری از مراکز، نیازی به بستری شبانه نیست.
بیمار میتواند همان روز یا روز بعد مرخص شود و با رعایت مراقبتها، به تدریج فعالیتهای سبک را شروع کند.
انجام تصویربرداری (MRI یا در صورت نیاز سیتی اسکن) برای تعیین دقیق محل و نوع بیرونزدگی دیسک.
معاینه دقیق بالینی و ارزیابی علائم عصبی (درد، گزگز، ضعف، بیحسی).
مشاوره جامع با متخصص درد یا ستون فقرات درباره انتظارات، مزایا و محدودیتها.
استراحت کوتاه در مرکز درمانی؛ سپس ترخیص (اگر وضعیت پایدار باشد).
پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین، خم شدن زیاد یا نشستن/ایستادن طولانی به مدت چند روز تا هفته اول.
در صورت لزوم، مصرف داروهای ضدالتهاب یا مسکن طبق توصیه پزشک.
شروع فیزیوتراپی و تمرینات تقویتی عضلات کمر/گردن و وضعیتی پس از چند روز تا هفته اول (با تأیید پزشک).
اصلاح سبک زندگی: وضعیت درست بدن، اجتناب از حرکات ناگهانی یا بلند کردن بدون اصول، حفظ وزن مناسب.
مراجعه و پیگیری منظم با پزشک برای ارزیابی پیشرفت و بررسی احتمال عود یا نیاز به اقدامات تکمیلی.
کاندیدای ایدهآل برای PLDD کسانی هستند که:
دچار فتق یا بیرونزدگی خفیف تا متوسط دیسک هستند (contained herniation).
علائم عصبی مثل درد تیرکشنده (مثلاً سیاتیک)، گزگز، بیحسی یا ضعف عضلانی دارند.
از درمانهای محافظهکارانه (دارو، فیزیوتراپی) نتیجه مطلوب نگرفتهاند.
شرایط عمومیشان مناسب است؛ یعنی عفونت فعال ندارند، اختلال در انعقاد خون نداشته باشند و دیسکشان خیلی تخریب نشده باشد.
افرادی که دیسکشان پارگی وسیع، جداسازی بخش بیرونزده، تنگی شدید کانال نخاع یا بیثباتی مهره دارند، اغلب گزینه مناسب برای PLDD نیستند و نیاز به بررسی روشهای جراحی باز خواهند داشت.
هزینههای مرتبط با PLDD به چند عامل بستگی دارد:
تعداد سطوح دیسکی تحت درمان (یک دیسک یا چند دیسک)
تجهیزات لیزر و فیبر مصرفی
تخصص و تجربه پزشک و تیم درمان
هزینه کلینیک، مراقبت و خدمات پس از عمل
عموماً هزینه PLDD نسبت به جراحی باز کمتر است — چون نیازی به بیهوشی عمومی، بستری طولانی یا جراحی وسیع ندارد.
با این حال، هزینه دقیق پس از معاینه، تصویربرداری و تعیین تعداد دیسکهای درگیر مشخص میشود.
| روش درمان | میزان تهاجم | دوره نقاهت | مناسب برای | مزایا | محدودیت / معایب |
|---|---|---|---|---|---|
| لیزر دیسک (PLDD) | بسیار کم (سوزن + بیحسی موضعی) | کوتاه (چند روز تا چند هفته) | دیسک خفیف تا متوسط | کمتهاجمی، کمعوارض، بازگشت سریع به فعالیت | مناسب همه دیسکها نیست؛ احتمال نیاز به درمان تکمیلی |
| جراحی باز دیسک / میکرو دیسککتومی | بالا (برش، بیهوشی کامل) | طولانی (هفتهها تا ماهها) | فتق شدید، پارگی، بیثباتی مهره | رفع کامل فشار، اصلاح ساختار دیسک | عوارض بیشتر، دوره نقاهت طولانیتر، بیثباتی احتمالی ستون فقرات |
| درمان محافظهکارانه (دارو، فیزیوتراپی، استراحت) | بسیار کم / غیرتهاجمی | متغیر | فتق خفیف، درد ملایم | بدون جراحی، بیخطر | زمانبر، گاهی ناکافی برای فتق و فشار عصبی جدی |
PLDD بهویژه زمانی منطقی است که بیمار به درمانهای محافظهکارانه پاسخ نداده، ولی شرایط برای جراحی باز خیلی جدی نیست — در این حالت ترکیب اثربخشی قابل قبول + کمتهاجمی بودن آن را به گزینهای ارزشمند تبدیل میکند.
فیزیوتراپی مکمل بسیار مهمی برای تثبیت نتایج PLDD به شمار میآید. این کمک میکند:
عضلات مرکزی (core) و اطراف ستون فقرات تقویت شوند و فشار روی دیسک کاهش یابد.
وضعیت بدن (نشستن، ایستادن، بلند کردن اجسام) اصلاح گردد تا فشار مکرر به مهرهها و دیسک وارد نشود.
انعطاف پذیری، تعادل و عملکرد حرکتی بهبود یابد.
خطر عود بیرونزدگی دیسک کاهش یابد و ستون فقرات عملکرد طبیعیتری داشته باشد.
شروع فیزیوتراپی معمولاً چند روز پس از عمل و با تأیید پزشک است — این زمانبندی کمک میکند بدن بهبود اولیه داشته باشد و التهاب کاهش یابد.
تغذیه نقش مهمی در ترمیم و سلامت دیسکها و بافت اطراف آنها دارد. پیشنهاد میشود پس از PLDD:
پروتئین کافی مصرف شود تا بافت و عضلات ترمیم شوند.
مواد مغذی و ویتامینها مثل کلسیم، ویتامین D، و ویتامینهای گروه B برای سلامت استخوان و اعصاب مورد توجه باشند.
وزن بدن کنترل شود؛ کاهش وزن در افراد دارای اضافه وزن میتواند فشار روی دیسک و ستون فقرات را کاهش دهد.
رژیم متعادل شامل سبزیجات، میوه، غلات سبوسدار، مصرف آب کافی و پرهیز از غذاهای فرآوریشده — تا سلامت عمومی و محیط داخلی بدن بهبود یابد.
ترکیب تغذیه مناسب با فیزیوتراپی و سبک زندگی سالم به تثبیت نتیجه لیزر و جلوگیری از عود کمک میکند.
چند عامل مهم که خطر بیرونزدگی دیسک را افزایش میدهند:
اضافهوزن و چاقی
سبک زندگی کمتحرک (نشستن یا ایستادن طولانی مدت)
بلند کردن اجسام سنگین یا انجام حرکات ناگهانی با فرم اشتباه
ضعف عضلات مرکزی و پشت
عدم استحکام یا آب کافی دیسکها (با افزایش سن یا کاهش فعالیت)
روشهای مؤثر برای پیشگیری:
ورزش منظم (تمرینات تقویتی، کششی و تعادلی)
حفظ وزن مناسب و سبک زندگی فعال
بلند کردن اجسام با روش صحیح (خم زانو، نگه داشتن جسم نزدیک بدن)
حفظ وضعیت مناسب بدن در نشستن، ایستادن و خوابیدن
مصرف مناسب مایعات و تغذیه سالم برای حفظ سلامت دیسک و بافتهای ستون فقرات
لیزر دیسک کمر و گردن (PLDD) یک روش مدرن، کمتهاجمی و مؤثر برای درمان بیرونزدگی یا فتق دیسک بین مهرهای است که توانسته جایگزین مناسبی برای جراحی باز در بسیاری از بیماران باشد. اگر دیسک از نوع خفیف تا متوسط باشد و شرایط بیمار مناسب باشد، این روش میتواند کاهش درد سریع، بازگشت زودهنگام به فعالیت، کاهش عوارض و حفظ پایداری ستون فقرات را به همراه آورد.
همچنین، ترکیب PLDD با فیزیوتراپی، تغذیه مناسب و اصلاح سبک زندگی، شانس موفقیت بلندمدت را بسیار افزایش میدهد. با این حال، تشخیص دقیق، انتخاب کاندید مناسب و اجرای روش توسط تیم متخصص با تجربه، شرط لازم برای نتیجه مطلوب است.
7 دیدگاه
بعد از لیزر دیسک کمر چند روز باید استراحت کنم؟
من دو تا دیسک دارم، آیا میشه با لیزر هر دو تا رو درمان کرد؟
درصد موفقیت لیزر دیسک چقدره؟
من از جراحی میترسم، لیزر دیسک مثل جراحی بازه؟
هزینه لیزر دیسک چقدره؟
لیزر دیسک برای افراد مسن هم انجام میشه؟
معمولاً ۲۴ تا ۴۸ ساعت استراحت نسبی کافیه. بعد از اون میتونید فعالیتهای سبک روزمرهتون رو شروع کنید.