سلول‌های بنیادی و PRP زانو؛ روش‌های نوین برای درمان درد و آرتروز زانو

زانو یکی از حیاتی‌ترین مفاصل بدن است که در برابر فشار، ضربه، و فرسایش بسیار آسیب‌پذیر است. بیماری‌هایی مانند آرتروز زانو، صدمات مینیسک و ساییدگی غضروف می‌توانند باعث درد شدید، محدودیت حرکتی و کاهش کیفیت زندگی شوند.

در سال‌های اخیر، درمان‌های نوینی مانند تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) و سلول‌های بنیادی جایگزین روش‌های تهاجمی مانند جراحی زانو شده‌اند. این دو روش غیرجراحی با هدف تحریک بازسازی طبیعی بافت‌ها و کاهش التهاب انجام می‌شوند.

در این مقاله، به‌صورت تخصصی به بررسی تفاوت‌ها، مزایا، کاربردها و نتایج PRP و سلول‌های بنیادی زانو خواهیم پرداخت.

PRP چیست؟

PRP (Platelet-Rich Plasma) یا پلاسمای غنی از پلاکت نوعی درمان بیولوژیک است که از خون خود بیمار تهیه می‌شود. در این روش، پلاکت‌ها که حاوی فاکتورهای رشد هستند، از طریق سانتریفیوژ از خون جدا شده و به ناحیه آسیب‌دیده مانند مفصل زانو تزریق می‌شوند.

عملکرد PRP:

• تحریک بازسازی بافت‌های غضروفی و رباطی

• کاهش التهاب در مفصل

• کاهش درد و افزایش دامنه حرکتی

سلول‌های بنیادی چیست؟

سلول‌های بنیادی (Stem Cells) سلول‌های ناب و تمایزنیافته‌ای هستند که توانایی تبدیل به انواع سلول‌های بافتی مانند سلول غضروف، استخوان یا عضله را دارند. در درمان زانو، از سلول‌های بنیادی مزانشیمی که از بافت چربی یا مغز استخوان استخراج می‌شوند، استفاده می‌شود.

عملکرد سلول‌های بنیادی:

• بازسازی غضروف تخریب‌شده

• ترمیم مینیسک و رباط‌ها

• بهبود التهاب مزمن مفصل

• کند کردن روند پیشرفت آرتروز

تفاوت‌های سلول بنیادی و PRP

چه افرادی گزینه مناسبی برای این درمان‌ها هستند؟

کاندیدای مناسب PRP:

• افراد مبتلا به آرتروز خفیف تا متوسط زانو

• درد مزمن زانو بدون پارگی کامل رباط‌ها

• عدم پاسخ به دارو یا فیزیوتراپی

• ورزشکاران با التهاب یا کشیدگی لیگامان

کاندیدای مناسب سلول‌های بنیادی:

• بیماران با آرتروز متوسط تا شدید

• تخریب غضروف مفصل

• عدم تمایل یا شرایط جراحی زانو

• تمایل به بازسازی غضروف طبیعی به‌جای جایگزینی مصنوعی

 روند انجام تزریق PRP و سلول‌های بنیادی

1. تزریق PRP زانو

1. خون بیمار گرفته می‌شود.

2. در دستگاه سانتریفیوژ، پلاکت‌ها جدا می‌شوند.

3. PRP به‌صورت مستقیم با هدایت سونوگرافی به مفصل زانو تزریق می‌شود.

4. کل فرایند در یک جلسه ۳۰ تا ۶۰ دقیقه‌ای انجام می‌شود.

2. تزریق سلول‌های بنیادی زانو

1. بافت چربی از ناحیه شکم یا مغز استخوان از لگن استخراج می‌شود.

2. سلول‌های بنیادی جدا شده و آماده تزریق می‌گردند.

3. سلول‌ها به مفصل زانو تزریق می‌شوند.

4. کل فرایند حدود ۲ تا ۳ ساعت زمان می‌برد.

دوران نقاهت و نتایج

• PRP: نتایج از هفته دوم تا ماه دوم قابل مشاهده است.

• سلول‌های بنیادی: نتایج پایدارتر و در بازه زمانی ۸ تا ۱۲ هفته آغاز می‌شوند.

در هر دو روش، برای بهبود عملکرد باید دوره‌ای استراحت نسبی و فیزیوتراپی انجام شود.

 مزایای این دو روش نسبت به جراحی زانو

• بدون نیاز به بیهوشی یا بستری

• بدون برش یا زخم جراحی

• حداقل عوارض جانبی

• استفاده از سلول‌های بدن خود بیمار (بدون خطر رد یا عفونت)

• بازگشت سریع‌تر به زندگی روزمره

• حفظ مفصل طبیعی

 عوارض احتمالی

این درمان‌ها عموماً بی‌خطر هستند. با این حال ممکن است عوارض خفیفی مانند موارد زیر مشاهده شود:

• درد و التهاب موقتی در محل تزریق

• کبودی خفیف

• واکنش به داروی بی‌حسی

• در موارد نادر: عفونت موضعی

 سوالات متداول

 آیا درمان با PRP و سلول بنیادی دائمی است؟

خیر. این درمان‌ها معمولاً روند تخریب مفصل را کند می‌کنند و بسته به شدت آسیب، ممکن است پس از چند سال نیاز به تکرار باشد.

 آیا برای آرتروز شدید زانو هم مناسب است؟

سلول‌های بنیادی برای موارد متوسط تا شدید مؤثرند، اما در موارد بسیار پیشرفته، ممکن است جراحی تعویض مفصل گزینه نهایی باشد.

چند جلسه تزریق نیاز است؟

برای PRP معمولاً ۲ تا ۳ جلسه و برای سلول‌های بنیادی یک جلسه کافی است.

درمان‌های بازساختی مانند PRP و سلول‌های بنیادی، تحولی بزرگ در درمان غیرجراحی درد زانو و آرتروز ایجاد کرده‌اند. با کاهش التهاب، بازسازی غضروف و تحریک رشد بافت‌ها، می‌توان بسیاری از بیماران را از جراحی نجات داد و کیفیت زندگی آن‌ها را بهبود بخشید.

اگر از درد زانو، خشکی مفصل یا محدودیت حرکتی رنج می‌برید، مشورت با پزشک متخصص برای انتخاب مناسب‌ترین روش درمانی گام اول است.