سردرد ناشی از سرفه: علل، علائم و روش‌های درمان

سردرد یکی از شایع‌ترین شکایات افراد در مراجعه به پزشک است. در بین انواع مختلف سردرد، سردرد ناشی از سرفه (Cough Headache) یکی از انواع نادر اما قابل توجه است که می‌تواند نگرانی‌هایی را برای بیمار ایجاد کند. این نوع سردرد معمولاً در زمان سرفه، عطسه، یا دیگر فشارهای داخل‌جمجمه‌ای (مانند خم شدن یا زور زدن) ایجاد می‌شود.

سردرد ناشی از سرفه چیست؟

سردرد ناشی از سرفه نوعی سردرد اولیه یا ثانویه است که به دنبال افزایش فشار داخل جمجمه‌ای بر اثر سرفه یا فعالیت‌هایی نظیر عطسه، زور زدن، یا خندیدن شدید رخ می‌دهد. این نوع سردرد می‌تواند اولیه باشد (بدون وجود بیماری زمینه‌ای جدی) یا ثانویه (ناشی از بیماری‌های ساختاری مغز مانند تومور یا ناهنجاری کیاری).

انواع سردرد ناشی از سرفه

1. سردرد اولیه ناشی از سرفه (Primary Cough Headache):
   این نوع سردرد معمولاً خوش‌خیم است و هیچ بیماری زمینه‌ای در MRI یا CT اسکن یافت نمی‌شود. اغلب در افراد بالای 40 سال دیده می‌شود.

2. سردرد ثانویه ناشی از سرفه (Secondary Cough Headache):
   در این نوع، سردرد نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای مانند ناهنجاری کیاری (Chiari Malformation)، تومور مغزی یا انسداد جریان مایع مغزی نخاعی (CSF) است.

علائم سردرد ناشی از سرفه

• شروع ناگهانی پس از سرفه، عطسه یا زور زدن

• درد تیز، شدید و ضربان‌دار

• معمولاً در دو طرف یا پشت سر احساس می‌شود

• ممکن است چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشد

• در موارد ثانویه، سردرد ممکن است ماندگارتر و با علائم دیگر عصبی همراه باشد

علل سردرد ناشی از سرفه

علل سردرد اولیه

• افزایش فشار داخل جمجمه‌ای به دلیل سرفه

• کاهش انعطاف‌پذیری ساختارهای مغزی

• افزایش حساسیت نورون‌ها نسبت به فشار

علل سردرد ثانویه

• ناهنجاری کیاری نوع 1: پایین آمدن مخچه به داخل کانال نخاعی

• هیدروسفالی: تجمع مایع مغزی نخاعی

• تومورهای مغزی: به‌ویژه در ناحیه خلفی جمجمه

• آنوریسم‌ها یا ناهنجاری‌های عروقی مغز

روش‌های تشخیص

1. شرح حال دقیق و معاینه بالینی:
   از بیمار درباره شرایط بروز سردرد، شدت، مدت زمان و همراهی با علائم دیگر پرسیده می‌شود.

2. تصویربرداری:

   • MRI مغز: برای بررسی ساختارهای مغزی و رد ناهنجاری‌های ساختاری

   • CT اسکن: بررسی سریع آسیب‌ها یا خونریزی‌ها

   • در صورت مشکوک بودن به ناهنجاری کیاری یا تومور، MRI با تزریق توصیه می‌شود

روش‌های درمان سردرد ناشی از سرفه

درمان سردرد اولیه

• داروهای پیشگیرانه:

  • ایندومتاسین (Indomethacin): رایج‌ترین دارو برای کنترل سردرد اولیه ناشی از سرفه

  • دوز معمول: 25 تا 150 میلی‌گرم در روز

• داروهای دیگر:

  • ناپروکسن، پروپرانولول یا توپیرامات در برخی موارد موثر بوده‌اند.

• سبک زندگی:

  • پرهیز از عوامل محرک مانند سرفه شدید یا زور زدن

  • درمان علت زمینه‌ای سرفه (مانند آلرژی یا رفلاکس معده)

درمان سردرد ثانویه

• جراحی ناهنجاری کیاری:

  • در مواردی که علت سردرد ناهنجاری ساختاری مغز باشد، جراحی تخلیه یا تصحیح موقعیت مخچه توصیه می‌شود.

• درمان علت زمینه‌ای:

  • درمان تومور، کنترل هیدروسفالی با شنت‌گذاری، یا برداشتن ضایعات فشاری

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورتی که سردرد شما:

• برای اولین بار رخ می‌دهد

• با سرفه یا عطسه ایجاد می‌شود

• بیش از چند دقیقه طول می‌کشد

• با علائم عصبی مانند تاری دید، سرگیجه، بی‌حسی یا ضعف عضلانی همراه است
  باید فوراً توسط پزشک بررسی شود تا علل خطرناک و ثانویه رد شوند.

پیش‌آگهی و عوارض

• سردرد اولیه ناشی از سرفه اغلب خوش‌خیم بوده و با دارو کنترل می‌شود.

• نوع ثانویه در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به عوارض عصبی شود.

• تشخیص به‌موقع تفاوت میان نوع اولیه و ثانویه اهمیت بالایی دارد.

نتیجه‌گیری

سردرد ناشی از سرفه یکی از انواع کمتر شناخته‌شده سردرد است که می‌تواند گاهی نگران‌کننده باشد. شناخت تفاوت بین نوع اولیه و ثانویه آن برای پزشک و بیمار بسیار اهمیت دارد. خوشبختانه در بیشتر موارد، سردرد اولیه بوده و با داروهایی مانند ایندومتاسین به خوبی کنترل می‌شود. اما در مواردی که احتمال نوع ثانویه وجود دارد، بررسی‌های تصویربرداری و درمان سریع حیاتی است.