تاریخ انتشار:
19 آذر 1404
درد مزمن یکی از شایعترین علل مراجعه به پزشکان و مهمترین عامل کاهش کیفیت زندگی، ناتوانی و افسردگی در جهان و ایران است. بر اساس...
درد مزمن یکی از شایعترین علل مراجعه به پزشکان و مهمترین عامل کاهش کیفیت زندگی، ناتوانی و افسردگی در جهان و ایران است. بر اساس آمار جهانی، بیش از ۲۰ درصد بزرگسالان از نوعی درد مزمن رنج میبرند و در ایران نیز این رقم بهویژه در زمینه کمردرد، گردندرد و آرتروز بسیار بالاست.
خوشبختانه در دو دهه اخیر، رشتهٔ «دردشناسی» یا «طب درد» (Pain Medicine) بهعنوان یک فوقتخصص رسمی و مستقل در ایران شکل گرفته و امروزه قادر است بیش از ۹۰ درصد دردهای مزمن مقاوم به درمانهای معمول را بهطور مؤثر کنترل یا حتی درمان قطعی کند.
۱. دردشناسی چیست و متخصص درد چه کسی است؟
دردشناسی شاخهای فوقتخصصی از پزشکی است که پس از اتمام دورهٔ تخصص بیهوشی و با گذراندن دورهٔ فلوشیپ ۱۸ تا ۲۴ ماههٔ «درد» (Fellowship of Interventional Pain Practice) به دست میآید.
فوقتخصص درد (Pain Physician یا Pain Specialist) پزشکی است که:
- دانش عمیق آناتومی، فیزیولوژی و فارماکولوژی درد دارد
- در تشخیص دقیق منشأ درد (نوسيسپتیو، نوروپاتیک، مخلوط یا مرکزی) مهارت دارد
- قادر به انجام روشهای تشخیصی-درمانی کمتهاجمی تحت هدایت تصویربرداری (فلوروسکوپی و سونوگرافی) است
- میتواند از روشهای پیشرفتهٔ نورومدولاسیون و بازساختی استفاده کند
در حال حاضر این فوقتخصص در دانشگاههای علوم پزشکی تهران، ایران، شهید بهشتی، شیراز، مشهد و تبریز ارائه میشود و دارندگان بورد آن عضو رسمی انجمن درد ایران هستند.
۲. کدام بیماران باید به فوقتخصص درد مراجعه کنند؟
مراجعه به متخصص درد در موارد زیر به شدت توصیه میشود:
- دردهای اسکلتی-عضلانی مزمن بیش از ۳ ماه (کمردرد، گردندرد، درد شانه و زانو)
- دیسک کمر و تنگی کانال نخاعی مقاوم به درمان محافظهکارانه
- سندرم جراحی ناموفق ستون فقرات (FBSS)
- آرتروز شدید مفاصل بزرگ و کوچک
- نورالژی پس از هرپس زوستر (زونا)
- نوروپاتی دیابتی و نوروپاتی محیطی
- میگرن و سردردهای خوشهای مقاوم
- فیبرومیالژیا و دردهای منتشر عضلانی
- دردهای نوروپاتیک مرکزی (پس از سکته مغزی، آسیب نخاعی)
- دردهای لگنی مزمن و اندومتریوز
- دردهای سرطانی و دردهای انتهای زندگی
- سندرم درد منطقهای پیچیده (CRPS)
- تریژمینال نورالژیا و سایر نورالژیهای کرانیال
۳. تفاوت رویکرد متخصص درد با سایر تخصصهای مرتبط
| تخصص |
تمرکز اصلی |
روش اصلی درمان |
| ارتوپدی |
بیماریهای استخوانی و مفصلی |
جراحی، تعویض مفصل |
| روماتولوژی |
بیماریهای التهابی و خودایمنی |
داروهای تعدیلکننده ایمنی |
| طب فیزیکی |
توانبخشی و بازسازی عملکرد |
فیزیوتراپی، ورزشدرمانی |
| نورولوژی |
بیماریهای سیستم عصبی مرکزی و محیطی |
داروهای ضدصرع و ضدافسردگی |
| فوقتخصص درد |
خود درد بهعنوان یک بیماری مستقل |
روشهای کمتهاجمی هدفمند + دارو + نورومدولاسیون |
۴. روشهای تشخیصی و درمانی در دردشناسی نوین
الف) درمانهای دارویی هدفمند
- آنتینوروپاتیکها (پرگابالین، گاباپنتین، دولوکستین، آمیتریپتیلین)
- داروهای موضعی (لیدوکائین ۵٪ پچ، کاپسایسین ۸٪)
- اوپیوئیدهای ضعیف و قوی (فقط در موارد مشخص و تحت نظارت دقیق)
- داروهای کمکی (شلکنندههای عضلانی، کورتیکواستروئیدهای کوتاهمدت)
ب) بلوکهای عصبی تشخیصی و درمانی تحت هدایت تصویر
- تزریق اپیدورال استروئیدی ترانسفورامینال
- بلوک مفاصل فاست و دنرواسیون رادیوفرکوئنسی آنها
- بلوک گانگلیون ریشه پشتی (DRG)
- بلوک سمپاتیک (استلایت، سلیاک، لومبار، هایپوگاستریک)
- بلوک گانگلیون اسفنوپالاتین (برای سردردهای خوشهای و میگرن)
- بلوک عصب اکسیپیتال، تریژمینال و اینترکوستال
ج) روشهای پیشرفته اینترونشنال
- رادیوفرکوئنسی معمولی و پالسیو (PRF)
- لیزر دکمپرسیون دیسک (PLDD
- اوزونتراپی داخلدیسک و داخلمفصلی
- تزریق PRP و سلولهای بنیادی مزانشیمی
- کولدیسک (Coolief) برای مفاصل زانو و لگن
- نورومدولاسیون: – تحریک الکتریکی نخاع (SCS) – تحریک اعصاب محیطی (PNS) – تحریک گانگلیون ریشه پشتی (DRG Stimulation)
- پمپ داخلنخاعی انتقال دارو (Intrathecal Drug Delivery System)
د) روشهای بازساختی و مکمل
- پرولوتراپی و پروتونتراپی
- طب سوزنی پزشکی تحت استانداردهای بینالمللی
- درمانهای روانتنی و CBT اختصاصی درد مزمن
۵. چرا بسیاری از بیماران پس از جراحی ستون فقرات همچنان درد دارند؟
سندرم جراحی ناموفق کمر (Failed Back Surgery Syndrome) در ۲۰ تا ۴۰ درصد موارد جراحی باز دیسک و فیوژن رخ میدهد. مهمترین علل:
- چسبندگی اپیدورال و فیبروز
- آسیب عصب در حین جراحی
- فشار باقیمانده بر ریشههای دیگر
- درد مفاصل فاست نادیدهگرفتهشده
- درد نوروپاتیک مرکزی
خوشبختانه اکثر این موارد با روشهای اینترونشنال درد (بهویژه RF فاست، SCS و پمپ دارو) بهخوبی کنترل میشوند.
جناب آقای پروفسور دکتر سیروس مومنزاده از پیشگامان و برجستهترین اساتید دردشناسی ایران هستند:
- دانشآموختهٔ پزشکی دانشگاه تهران رتبهٔ برتر بورد تخصصی بیهوشی رتبهٔ برتر بورد فوقتخصصی درد دانشگاه علوم پزشکی تهران عضو انجمن بینالمللی مطالعه درد (IASP) عضو هیئت مدیرهٔ انجمن درد ایران مدرس دورههای فلوشیپ درد دانشگاه علوم پزشکی تهران نویسندهٔ بیش از ۷۰ مقاله ISI و چندین کتاب مرجع در زمینهٔ درد اولین مجری تکنیکهای پیشرفتهٔ رادیوفرکوئنسی پالسیو، تحریک نخاعی (SCS)، تحریک DRG و پمپ داخلنخاعی در ایران بنیانگذار و رئیس کلینیک فوقتخصصی درد تسکین
ایشان با بیش از ربع قرن تجربهٔ بالینی و آموزشی، هزاران بیمار مبتلا به دردهای شدید و مقاوم را درمان کردهاند و شهرت بسیاری در میان همکاران و بیماران از همه مهمتر در بین بیماران دارند.
۷. کلینیک فوقتخصصی درد تسکین
کلینیک درد تسکین واقع در تهران، خیابان ولیعصر، بالاتر از پارک ساعی، یکی از مجهزترین و پیشرفتهترین مراکز درمان درد در خاورمیانه است که دارای:
- دستگاه فلوروسکوپی دیجیتال C-Arm آخرین نسل
- دستگاههای رادیوفرکوئنسی و کولدیسک
- اتاق عمل سرپایی کلاس A
- بخش نورومدولاسیون و کاشت دائم SCS و پمپ
- تیم چندتخصصی شامل فوقتخصص درد، روانپزشک، طب فیزیکی، تغذیه و روانشناس بالینی
- امکان انجام تمام روشهای روز دنیا در یک مرکز
این کلینیک سالانه پذیرای بیماران از سراسر ایران و کشورهای همسایه است و به دلیل دقت بالای موفقیت درمانی و رضایت بیماران شناخته میشود.
۸. هزینههای درمان در کلینیکهای فوقتخصصی درد
- بلوکهای ساده عصبی: اغلب تحت پوشش بیمههای تکمیلی تقریباً رایگان
- رادیوفرکوئنسی و لیزر: معمولاً بین ۸ تا ۲۵ میلیون تومان (بسته به تعداد نقاط و نوع تکنیک)
- کاشت موقت و دائم SCS: ۱۲۰ تا ۳۵۰ میلیون تومان (با بازگشت هزینه قابل توجه از طریق حذف دارو و بستریهای مکرر)
با توجه به حذف هزینههای بلندمدت دارو، فیزیوتراپی بینتیجه و جراحیهای پرعارضه، این روشها در درازمدت کاملاً مقرونبهصرفه هستند.
۹. توصیههای علمی نهایی
- هرچه زودتر (ترجیحاً در ۳-۶ ماه اول) برای درد مزمن به فوقتخصص درد مراجعه کنید.
- MRI تنها ابزار کمکی است؛ تشخیص نهایی بر اساس معاینه بالینی و بلوکهای تشخیصی است.
- از مصرف طولانیمدت اوپیوئیدها پرهیز کنید.
- کاهش وزن، ورزش منظم و مدیریت استرس تأثیر چشمگیری در کاهش درد دارد.
- امروزه بیش از ۹۰ درصد دردهای مزمن قابل کنترل یا درمان کامل هستند.
نتیجهگیری
درد مزمن یک بیماری قابل درمان است، نه سرنوشت اجتنابناپذیر. پیشرفتهای چشمگیر دردشناسی در دههٔ اخیر، امکان زندگی بدون درد یا با حداقل درد را برای اکثر بیماران فراهم کرده است.
اگر شما یا عزیزانتان سالهاست با درد زندگی میکنید و درمانهای متعدد بینتیجه مانده، پیشنهاد میشود حتماً به یک فوقتخصص درد دارای بورد رسمی مراجعه نمایید.
در ایران، یکی از معتبرترین و موفقترین گزینهها، کلینیک فوقتخصصی درد تسکین به سرپرستی پروفسور دکتر سیروس مومنزاده است.
