تنگی کانال نخاع (Spinal Canal Stenosis) یکی از شایع‌ترین اختلالات ستون فقرات است که بیشتر در افراد میانسال و سالمند دیده می‌شود. در این بیماری، فضای داخلی کانال نخاعی که محل عبور نخاع و اعصاب است، به دلایل مختلف دچار تنگی می‌شود و این فشار می‌تواند موجب درد، بی‌حسی، ضعف عضلانی و حتی اختلال در حرکت یا راه رفتن شود.
کانال نخاعی یک مسیر استخوانی است که درون مهره‌ها قرار دارد و از نخاع و ریشه‌های عصبی محافظت می‌کند. هنگامی که این فضا کاهش می‌یابد، اعصاب تحت فشار قرار می‌گیرند و علائم بالینی بروز می‌کنند.
تنگی کانال ممکن است در سه بخش ایجاد شود:
تنگی کانال گردنی (Cervical Stenosis): در ناحیه گردن
تنگی کانال پشتی (Thoracic Stenosis): در ستون فقرات پشتی (کمتر شایع)
تنگی کانال کمری (Lumbar Stenosis): در کمر و شایع‌ترین نوع
دلایل مختلفی می‌توانند باعث کاهش فضای کانال نخاعی شوند:
تغییرات دژنراتیو (فرسایشی):
آرتروز مهره‌ها
ضخیم شدن رباط‌ها
بزرگ شدن مفاصل فاست
فتق دیسک: بیرون‌زدگی دیسک بین مهره‌ای که روی نخاع یا ریشه عصب فشار وارد می‌کند.
آسیب‌های ستون فقرات: شکستگی یا دررفتگی مهره‌ها
رشد غیرطبیعی استخوان (استئوفیت): برجستگی‌های استخوانی در اثر آرتروز
بیماری‌های مادرزادی: کانال نخاعی کوچک از بدو تولد
تومورها یا عفونت‌ها: که فضای کانال را اشغال می‌کنند.
علائم بسته به محل درگیری متفاوت است.
درد گردن
بی‌حسی یا ضعف در بازوها و دست‌ها
مشکل در هماهنگی حرکات دست و پا
در موارد شدید: اختلال در کنترل ادرار و مدفوع
درد کمر
لنگش نوروژنیک (Neurogenic Claudication): درد و ضعف پا هنگام راه رفتن که با استراحت بهبود می‌یابد
بی‌حسی و گزگز در پاها
ضعف عضلانی
در موارد پیشرفته: مشکلات تعادل و کنترل ادرار
پزشک با معاینه فیزیکی و بررسی تاریخچه پزشکی بیمار شروع می‌کند، سپس برای تشخیص دقیق از تصویربرداری استفاده می‌شود:
MRI: بهترین روش برای بررسی فشار روی نخاع و اعصاب
CT Scan: بررسی دقیق ساختار استخوان‌ها
X-ray: تشخیص تغییرات استخوانی و ناپایداری مهره‌ها
الکترومیوگرافی (EMG): بررسی عملکرد اعصاب
درمان بر اساس شدت علائم و وضعیت بیمار انتخاب می‌شود:
دارودرمانی: داروهای ضدالتهاب (NSAIDs)، شل‌کننده‌های عضلانی، داروهای ضد درد نوروپاتیک
فیزیوتراپی: تمرینات کششی، تقویتی و اصلاح وضعیت بدنی
تزریق اپیدورال یا بلاک عصبی: کاهش التهاب و درد ناشی از فشار روی اعصاب
لیزر درمانی و طب فیزیکی: کمک به کاهش درد و التهاب
اگر علائم شدید و مقاوم به درمان‌های غیرجراحی باشند، جراحی توصیه می‌شود:
لامینکتومی: برداشتن بخشی از مهره برای افزایش فضای کانال
فورامینوتومی: گشاد کردن سوراخ بین مهره‌ای برای کاهش فشار روی عصب
دیسککتومی: برداشتن بخش بیرون‌زده دیسک
فیوزن (جوش دادن مهره‌ها): تثبیت ستون فقرات در صورت بی‌ثباتی
| روش درمانی | مزایا | معایب |
|---|---|---|
| دارو | کنترل سریع درد، غیرتهاجمی | عوارض گوارشی، وابستگی |
| فیزیوتراپی | بهبود حرکت، بدون جراحی | نیاز به زمان و پیگیری |
| تزریق اپیدورال | کاهش التهاب، تسکین طولانی | موقت بودن اثر |
| جراحی | رفع فشار مستقیم، بهبود علائم شدید | دوره نقاهت، ریسک عفونت یا عود |
حفظ وزن مناسب
فعالیت بدنی منظم (شنا، پیاده‌روی، یوگا)
رعایت ارگونومی در محل کار
اجتناب از برداشتن اجسام سنگین به شکل نادرست
مراجعه به موقع به پزشک در صورت بروز علائم عصبی
تنگی کانال نخاع یک بیماری پیش‌رونده است که اگر زود تشخیص داده و مدیریت شود، می‌توان از بسیاری از عوارض آن جلوگیری کرد. انتخاب روش درمانی باید بر اساس شدت علائم، سن، شرایط عمومی بیمار و نظر متخصص باشد.
