بلاک عصب گلوسوفارنژیال؛ راهی نوین برای درمان دردهای شدید گلو و سر

عصب گلوسوفارنژیال (Glossopharyngeal Nerve) یکی از اعصاب جمجمه‌ای مهم است که نقش کلیدی در بلع، احساس درد در حلق، گوش میانی و زبان دارد. آسیب یا تحریک این عصب می‌تواند منجر به دردهای بسیار شدید و مقاوم به درمان شود. یکی از روش‌های مؤثر و نوین برای کنترل این دردها، بلاک عصبی گلوسوفارنژیال است.

در این مقاله با کاربردهای پزشکی، نحوه انجام، مزایا، عوارض و مراقبت‌های پس از انجام بلاک گلوسوفارنژیال آشنا خواهید شد.

🧠 عصب گلوسوفارنژیال چیست؟

عصب گلوسوفارنژیال، عصب نهم جمجمه‌ای (CN IX) است و از ساقه مغز منشأ می‌گیرد. این عصب مسئول:

• حس چشایی یک‌سوم خلفی زبان

• درک حسی حلق و کام نرم

• تحریک ترشح بزاق از غدد پاروتید

• درک درد در گوش میانی، حلق و لوزه‌ها

است. تحریک یا التهاب این عصب می‌تواند باعث درد شدید در ناحیه گلو، گوش، پشت زبان و فک شود.

🩺 بلاک عصب گلوسوفارنژیال چیست؟

بلاک عصب گلوسوفارنژیال یک تکنیک پزشکی است که با تزریق داروی بی‌حسی موضعی (گاهی همراه با کورتون) به اطراف این عصب، سیگنال‌های درد مختل شده و به‌طور موقت یا طولانی‌مدت مسدود می‌شوند.

این روش، به‌ویژه برای بیمارانی که دچار درد مزمن و مقاوم ناحیه حلق، گوش یا زبان هستند، بسیار مؤثر است.

📌 کاربردهای بلاک گلوسوفارنژیال

این بلاک در موارد زیر استفاده می‌شود:

1. نورالژی گلوسوفارنژیال (Glossopharyngeal Neuralgia)
   درد شدید، ناگهانی و تیرکشنده در حلق، گوش یا زبان

2. دردهای مزمن پس از جراحی‌های گلو
   مانند برداشتن لوزه یا جراحی گردن

3. تشخیص افتراقی منبع درد گوش یا حلق
   برای تأیید این‌که درد ناشی از CN IX است

4. تسهیل بلع در بیماران مبتلا به دیسفاژی نوروژنیک
   در برخی موارد با تنظیم حس حلق

5. درمان دردهای سر و صورت
   که منشأ آن تحریک عصب نهم باشد

🧪 نحوه انجام بلاک عصب گلوسوفارنژیال

🔹 آماده‌سازی:

• انجام مشاوره و بررسی داروهای بیمار

• کنترل فشار خون، قند خون و سابقه حساسیت دارویی

• بی‌حرکت بودن بیمار در حین تزریق

🔹 مراحل انجام:

1. بیمار به پشت دراز می‌کشد و سر کمی به سمت مقابل چرخانده می‌شود.

2. با کمک سونوگرافی یا فلوروسکوپی، مسیر دقیق عصب مشخص می‌شود.

3. سوزن باریک به ناحیه پشت زاویه فک یا کنار پایه زبان وارد می‌شود.

4. داروی بی‌حسی (مانند بوپی‌واکائین یا لیدوکائین) تزریق می‌شود.

5. گاهی ترکیب با کورتون یا داروهای ضد درد نیز انجام می‌شود.

⏱️ زمان انجام: حدود ۱۵–۳۰ دقیقه
🚷 نیاز به بستری ندارد و بیمار می‌تواند در همان روز مرخص شود.

⏳ مدت اثر بلاک

• بلاک تشخیصی: ۲–۴ ساعت (تنها با بی‌حسی)

• بلاک درمانی: ۲ هفته تا چند ماه، بسته به دارو و تکرار آن

• در صورت موفقیت، ممکن است تکرار یا رادیوفرکوئنسی (تخریب حرارتی عصب) انجام شود.

🌟 مزایای بلاک عصبی گلوسوفارنژیال

• غیرجراحی و بدون بیهوشی

• کاهش سریع درد

• امکان تکرار بدون آسیب

• دقت بالا با تصویربرداری

• مناسب برای بیماران مقاوم به دارو

• کمک تشخیصی برای تعیین منشأ درد

⚠️ عوارض احتمالی

اگر توسط پزشک متخصص انجام شود، عوارض نادرند اما شامل:

• بی‌حسی موقتی در زبان یا حلق

• دشواری موقت در بلع

• تغییر موقت در صدا

• افت فشار خون یا ضربان قلب (در صورت تحریک عصب واگ)

• عفونت یا خونریزی در محل تزریق (بسیار نادر)

تمام عوارض معمولاً موقتی و برگشت‌پذیر هستند.

🧠 مراقبت‌های پس از انجام بلاک

• تا ۲–۳ ساعت پس از تزریق از خوردن غذا خودداری شود (خطر خفگی به دلیل بی‌حسی حلق)

• نوشیدن آب ولرم برای کاهش تحریک حلق

• استراحت در روز اول

• در صورت بروز مشکلات بلع، تنگی نفس یا تغییر صدا، مراجعه به پزشک

🙋‍♀️ چه کسانی کاندید مناسب این بلاک هستند؟

• بیماران با نورالژی گلوسوفارنژیال مقاوم به دارو

• افرادی با درد مزمن گوش یا حلق

• کسانی که پس از جراحی‌های سر و گردن دچار درد عصبی شده‌اند

• بیماران مسن یا غیرقابل جراحی

• افرادی که نیاز به تأیید منبع عصبی درد دارند

❓سوالات متداول

✔️ آیا بلاک گلوسوفارنژیال دردناک است؟

خیر. با بی‌حسی موضعی انجام شده و با استفاده از هدایت تصویری، درد تزریق بسیار خفیف خواهد بود.

✔️ چند بار می‌توان این بلاک را انجام داد؟

در صورت اثربخشی، می‌توان هر ۳ تا ۶ ماه یک‌بار تکرار کرد. در برخی موارد، پس از چند تزریق دیگر نیازی به تکرار نیست.

✔️ آیا این روش جایگزین جراحی است؟

در بسیاری موارد بله. به‌خصوص برای افرادی که کاندید مناسبی برای جراحی نیستند یا نمی‌خواهند تحت جراحی قرار بگیرند.

📝 جمع‌بندی

بلاک عصبی گلوسوفارنژیال یکی از درمان‌های نوین، ایمن و مؤثر برای دردهای مزمن ناحیه گلو، زبان و گوش است. این روش با هدف قطع سیگنال‌های درد از عصب نهم جمجمه‌ای، می‌تواند کیفیت زندگی بیماران را به‌شکل قابل توجهی بهبود بخشد.

در صورتی که از دردهای مکرر و شدید حلق، گوش یا زبان رنج می‌برید و به درمان‌های دارویی پاسخ نداده‌اید، بلاک گلوسوفارنژیال می‌تواند راه‌حلی مؤثر، سریع و غیرجراحی برای شما باشد.