بلاک عصب به معنی مسدود کردن انتقال های پیام درد با استفاده از تزریق مواد بی حسی (در بلاک موقتی) و مواد تخریب کننده عصب (در بلاک دائمی) گفته می شود. در مواردی دارو های ضد التهابی نیز به محل عصب تزریق می شوند که باعث کاهش التهاب عصب و شروع فرآیند بهبودی می شوند.
آناتومی عصب مدین
در کنار گردن شبکه عصبی ای به نام شبکه عصبی بازویی قرار دارد. شبکه عصبی بازویی، از به هم رسیدن چندین عصب نخاعی گردنی (اعصابی که مستقیما از نخاع گردنی خارج می شوند) در کنار گردن تشکیل می شود. از این شبکه عصبی در نهایت سه تنه عصبی خارج می شود که از زیر استخوان ترقوه به سمت دست حرکت می کنند و عصب دهی حسی و حرکتی گردن و شانه و تمامی دست را بر عهده دارند. یکی از این سه شاخه نهایی عصب مدین است. عصب مدین بعد از ورود به بازو به سمت جلوی بازو حرکت می کنند، از جلو آرنج عبور می کند و تا کف دست ادامه دارد. این عصب در مسیر خود شاخه های متعددی دارد که حس نواحی کف دست و نوک انگشتان (بجز انگشت اشاره و نیمی از انگشت حلقه) را تامین می کند و مسئولیت حرکت بستن انگشتان را بر عهده دارد.
در تصویر زیر این عصب با هایلایت سبز نشان داده شده است:
ناحیه حسی عصب مدین در تصویر زیر با رنگ زرد نشان داده شده است:
عصب مدین در مسیر عبور خود از مچ دست از تونلی به نام تونل کارپال عبور می کند. کف این تونل از استخوان های مچ دست و سقف آن از لیگامان های مچ تشکیل شده است. در بیماری سندروم تونل کارپال (Carpal tunnel syndrome) عصب مدین در داخل این تونل تحت فشار قرار می گیرد که باعث درد و بی حسی و احساس گزگز در انگشتان اشاره و میانی و شست می شود و در موارد شدید عضلات قاعده شست نیز تحلیل می روند.
در تصویر زیر این عصب داخل تونل کارپال نشان داده شده است:
تحلیل عضلات قاعده شست در سندروم تونل کارپال طولانی مدت:
برای تشخیص سندروم تونل کارپال معایینات مختلفی وجود دارد که یکی از آن ها تست تینل است. در این تست با ضربه زدن به عصب مدین با چک کشی کوچک در محل عبور آن از داخل تونل کارپال بیمار در انگشتان درست احساس درد و گزگز می کند. تست تینل:
کاربرد ها
بلاک عصب مدین برای تشخیص و درمان درد های دست کاربرد دارد. کاربرد تشخیصی به این صورت است که اگر بعد از انجام بلاک درد بیمار کنترل شد یعنی این عصب در ایجاد درد برای بیمار نقش داشته است یا پیام های درد را منتقل می کرده است. دیگر کاربرد این بلاک ایجاد بی حسی برای اعمال جراحی کف دست و انگشتان است. دیگر استفاده بلاک عصب مدین در کنترل درد های حاد و اورژانسی مانند درد های ناشی از سرطان ناحیه دست است. در بیمارانی که به دلیلی مانند سرطان نیاز به انجام این بلاک می کنند اما دردشان بعد از مدتی دوباره عود می کند می توان از بلاک دائمی (تخریب عصب) استفاده کرد. برای پیشبینی مقدار بی دردی بعد از بلاک دائمی و مقدار اختلال حرکتی بعد از آن، ابتلا چند بلاک موقتی انجام می شود تا بتوان اثر بلاک دائمی را پیشبینی کرد.
از بلاک عصب مدین برای درمان و کنترل درد در بیماران مبتلا به سندروم تونل کارپال یا دیگر بیماری هایی که در آن ها عصب مدین در مچ دست تحت فشار قرار می گیرد استفاده می شود. لازم به ذکر است که دیگر ساختار های مچ نیز می توانند باعث تحت فشار قرار گرفتن عصب مدین شوند و علائمی مشابه با سندروم تونل کارپال ایجاد کنند. می توان از بلاک عصب مدین برای کنترل درد های این بیماری های نیز استفاده کرد.
ممنوعیت ها
در بیماران با اختلال انعقادی (به دلیل مصرف دارو و یا بیماری) باید قبل از انجام تزریق اختلال را برطرف کرد. در مواردی که اختلال انعقادی به علت دارو باشد (مانند افرادی که دارو های قلبی مصرف می کنند) باید با صلاح دید پزشک این دارو ها قبل از انجام تزریق قطع شوند. در صورت ابتلا بیمار به ضعف سیستم ایمنی (افراد مبتلا به دیابت، سرطان، ایدز، مصرف طولانی کورتیکواستروئید ها) باید در پیگیری ها به دنبال نشانه های عفونت گشت تا در صورت بروز درمان شود. تزریق در صورت ابتلا بیمار به عفونت محل تزریق و یا عفونت گسترده در بدن ممنوع است و باید بعد از درمان عفونت انجام شود.
نحوه انجام بلاک
برای انجام بلاک عصب مدین سوزن از زیر سمت داخلی مچ به سمت این عصب هدایت می شود. بیمار به حالت خوابیده به پشت قرار می گیرد و دست خود را کنار بدن قرار می دهد تا سمت داخلی مچ دست بالا قرار بگیرد. بعد از قرارگیری بیمار در حالت مناسب محل ورود سوزن با کمک تصویربرداری و لمس تندون های مچ مشخص می شود. در نهایت سوزن وارد بافت می شود و بعد از اطمینان از درست بودن نوک سوزن تزریق انجام می شود.
نحوه انجام بلاک:
عوارض جانبی احتمالی و روش های پیشگیری
تمام بیماران بعد از انجام تزریق تا مدتی تحت نظر قرار می گیرند تا اثربخشی تزریق ارزیابی شود و از اتفاق نیافتادن عوارض جانبی احتمالی اطمینان حاصل شود. به دلیل وجود عروق بسیار در بافت محل تزریق ممکن است هماتوم (تجمع خون در بافت) ایجاد شود. برای جلوگیری از تشکیل هماتوم می توان از سوزن های نازک، گذاشتن پک های سرد روی محل تزریق تا 20 دقیقه و یا فشار دادن محل ورود سوزن بعد از تمام شدن تزریق استفاده کرد. آسیب دیدن ساختار های مجارو مانند شریان و ورید های ناحیه، تزریق داخل عروقی (که می تواند باعث مسمومیت بیمار شود) و آسیب دیدن عصب توسط نوک سوزن به ندرت اتفاق می افتد و می توان از این گونه عوارض جلوگیری کرد. این بلاک جزو بلاک های امن است و عوارض جدی تقریبا هیچگاه اتفاق نمی افتند.
دیگر عارضه احتمالی این تزریق افزایش درد موقتی است که در بعضی از بیماران اتفاق می افتد و به دلیل ورود سوزن به بافت است و خود به خود بهبود پیدا می کند. عفونت محل تزریق به ندرت و اکثرا در بیماران با نقص سیستم ایمنی (دیابت، سرطان، …) اتفاق می افتد و به دلیل انجام پروسیجر به صورت استریل نادر است.
نکات کلنیکی
بلاک عصب مدین یکی از روش های درمانی اصلی و با موفق بالا برای کنترل درد ناشی از سندروم تونل کارپال و دیگر بیماری هایی است که در آن ها عصب مدین در مچ دست تحت فشار قرار می گیرد. قبل از انجام بلاک باید بر اساس معاینه و الکترومایوگرافی (نوار عصب-عضله) این بیماری را از رادیکولوپاتی گردنی افتراق داد. در رادیکولوپاتی گردنی به دلیل تحت فشار قرار گرفتن اعصاب نخاعی گردنی، بیمار دچار درد منتشر شونده از گردن به دست می شود و در مواردی نیز درد فقط در محل دست وجود دارد. ممکن است در بعضی از بیماران رادیکولوپاتی گردنی همزمان با سندروم تونل کارپال اتفاق بی افتد که به این حالت سندروم دابل کراش (Double-crush syndrome) گفته می شود.
