بلاک عصب به معنی مسدود کردن انتقال های پیام درد با استفاده از تزریق مواد بی حسی (در بلاک موقتی) و مواد تخریب کننده عصب (در بلاک دائمی) گفته می شود. در مواردی دارو های ضد التهابی نیز به محل عصب تزریق می شوند که باعث کاهش التهاب عصب و شروع فرآیند بهبودی می شوند.
آناتومی شبکه عصبی بازویی
شبکه عصبی بازویی، از به هم رسیدن چندین عصب نخاعی گردنی (اعصابی که مستقیما از نخاع گردنی خارج می شوند) در کنار گردن تشکیل می شود. از این شبکه عصبی در نهایت سه تنه عصبی خارج می شود که از زیر استخوان ترقوه به سمت دست حرکت می کنند و عصب دهی حسی و حرکتی گردن و شانه و تمامی دست را بر عهده دارند.
در تصویر زیر این شبکه عصبی نشان داده شده است:
با توجه به اینکه در روش اینفراکلاویکولار سوزن در ابتدا شبکه عصبی قرار نمی گیرد، بلاک با این روش باعث بی حسی و بی دردی در منطقه شانه نمی شود و بی حسی و بی دردی ایجاد شده توسط این بلاک از قسمت آرنج تا نوک انگشتان است. منطقه تحت تاثیر در بلاک شبکه بازویی با روش اینفراکلاویکولار:
برتری های تصویربرداری سونوگرافی
در گذشته به دلیل عدم دسترسی به تصویربرداری های همزمان حین تزریق، اکثر تزریقات مدیریت درد با استفاده از مشخص کردن ساختار های آناتومیک بدن با لمس محل تزریق انجام می شدند. عیب این روش ها دقت پایین آن ها در مشخص کردن محل دقیق تزریق و امکان اشتباه قرار گرفتن سوزن داخل بدن (به دلیل عدم مشاهده آن با تصویربرداری همزمان) است.
در حال حاضر از تصویربرداری های همزمان بسیاری مانند فلوروسکوپی، سونوگرافی و CT Scan برای مشاهده ساختار های داخلی بدن و هدایت سوزن به سمت هدف استفاده می شود. تصویربرداری سونوگرافی یکی از در دسترس ترین روش های انجام تصویربرداری همزمان حین تزریقات است. سونوگرافی برتری هایی نسبت به دیگر روش ها دارد که از بین آن ها می توان به مشاهده عروق حین تزریق و جلوگیری از تزریق داخل عروقی و عدم تابش پرتو های یونیزان به بیمار (تصویربرداری با پرتوهای یونیزان مانند فلورسکوپی در خانم های باردار ممنوع است) اشاره کرد.
همچنین پزشک می تواند با مشاهده ساختار های داخل قبل از تزریق، روش مناسب را برای بیمار انتخاب کند. استفاده از تصویربرداری همزمان دقت و موفقیت تزریق را بالا می برد، عوارض جانبی احتمالی را به شدت کاهش می دهد و به دلیل بالا تر رفتن دقت تزریق، میزان داروی مورد نیاز برای اثربخشی تزریق کاهش پیدا می کند. به دلیل عدم عبور مناسب امواج فراصوت از بافت چربی در افراد با چاقی شدید معمولا از نوع دیگری از تصویربرداری استفاده می شود.
کاربرد ها
بلاک شبکه عصبی بازویی برای تشخیص و درمان درد های گردن، شانه و دست کاربرد دارد. کاربرد تشخیصی به این صورت است که اگر بعد از انجام بلاک درد بیمار کنترل شد یعنی این شبکه عصبی در ایجاد درد برای بیمار نقش داشته است یا پیام های درد را منتقل می کرده است. دیگر کاربرد این بلاک ایجاد بی حسی برای اعمال جراحی دست است.
دیگر استفاده بلاک شبکه بازویی در کنترل درد های حاد و اورژانسی مانند درد های ناشی از سرطان شانه و گردن و دست و به خصوص تومور مهاجم به شبکه بازویی، درد ناشی از تروما (آسیب فیزیکی)، درد ناشی از هرپس زوستر حاد (زونا) و درد های ناشی از نوریت (التهاب عصب) شبکه عصبی بازویی است. از این بلاک می توان برای درمان دیستروفی سمپاتیکی رفلکسی (اختلال اعصاب سمپاتیکی که باعث قرمزی، درد سوزشی و حساسیت به لمس می شود) نیز استفاده کرد.
در بیمارانی که به دلیلی مانند سرطان نیاز به انجام این بلاک می کنند اما دردشان بعد از مدتی دوباره عود می کند می توان از بلاک دائمی (تخریب عصب) استفاده کرد. برای پیشبینی مقدار بی دردی بعد از بلاک دائمی و مقدار اختلال حرکتی بعد از آن، ابتلا چند بلاک موقتی انجام می شود تا بتوان اثر بلاک دائمی را پیشبینی کرد.
ممنوعیت ها
در بیماران با اختلال انعقادی (به دلیل مصرف دارو و یا بیماری) باید قبل از انجام تزریق اختلال را برطرف کرد. در مواردی که اختلال انعقادی به علت دارو باشد (مانند افرادی که دارو های قلبی مصرف می کنند) باید با صلاح دید پزشک این دارو ها قبل از انجام تزریق قطع شوند. البته در افراد مبتلا به سرطان ممکن است به دلیل درد شدید و با توجه به مقدار اختلال انعقادی این بلاک را تحت شرایط خاص و با توجه به تصمیم پزشک انجام داد.
در صورت ابتلا بیمار به ضعف سیستم ایمنی (افراد مبتلا به دیابت، سرطان، ایدز، مصرف طولانی کورتیکواستروئید ها) باید در پیگیری ها به دنبال نشانه های عفونت گشت تا در صورت بروز درمان شود. تزریق در صورت ابتلا بیمار به عفونت محل تزریق و یا عفونت گسترده در بدن ممنوع است و باید بعد از درمان عفونت انجام شود.
نحوه انجام بلاک
برای انجام بلاک شبکه عصبی بازویی با روش اینفراکلاویکولار سوزن از زیر استخوان ترقوه، با تصویربرداری همزمان سونوگرافی به سمت این شبکه عصبی هدایت می شود. بیمار به حالت خوابیده به پشت قرار می گیرد، بعد از قرارگیری بیمار در حالت مناسب پروب سونوگرافی بالای قفسه سینه بیمار، در زیر شانه، قرار می گیرد و محل ورود سوزن با کمک تصویربرداری و لمس استخوان ترقوه مشخص می شود. در نهایت سوزن با کمک تصویربرداری همزمان سونوگرافی وارد بافت می شود و تزریق انجام می شود.
نحوه قرارگیری بیمار و محل قرارگیری پروب سونوگرافی:
نحوه انجام بلاک:
تصویر سونوگرافی نشان دهنده سه شاخه انتهایی شبکه عصبی بازویی (حروف M،L،P):
تصویر سونوگرافی نشان دهنده سه شاخه انتهایی شبکه عصبی بازویی (حروف M،L،P) و شریان زیربغلی (قسمت رنگی):
عوارض جانبی احتمالی و روش های پیشگیری
تمام بیماران بعد از انجام تزریق تا مدتی تحت نظر قرار می گیرند تا اثربخشی تزریق ارزیابی شود و از اتفاق نیافتادن عوارض جانبی احتمالی اطمینان حاصل شود. به دلیل وجود عروق بسیار در بافت گردن ممکن است هماتوم (تجمع خون در بافت) ایجاد شود. برای جلوگیری از تشکیل هماتوم می توان از سوزن های نازک، گذاشتن پک های سرد روی محل تزریق تا 20 دقیقه و یا فشار دادن محل ورود سوزن بعد از تمام شدن تزریق استفاده کرد.
با کمک تصویربرداری همزمان سونوگرافی و مشاهده سوزن در تمام طول مدت تزریق، آسیب دیدن ساختار های مجارو مانند شریان و ورید های ناحیه، تزریق داخل عروقی (که می تواند باعث مسمومیت بیمار شود) ، تزریق به فضا های عمقی تر و لایه های پوشاننده نخاع، آسیب دیدن اعصاب نخاعی توسط سوزن و یا پونوموتوراکس (سوارخ شدن پرده های پوشاننده ریه که می تواند باعث تنگی نفس شود) به ندرت اتفاق می افتد و می توان از این گونه عوارض جلوگیری کرد.
در بعضی موارد عصب فرنیک (که مسئول عصب دهی به دیافراگم است) و در موارد محدود تری عصب راجعه حنجره (که مسئول عصب دهی به تار های صوتی است) نیز بلاک می شوند که به خودی خود خطرناک نیستند اما در بیمارانی که بیماری ریوی دارند بلاک شدن همزمان این دو عصب به همراه بیماری زمینه ای تنفسی می تواند باعث تنگی نفس بیمار شود. ریسک پونوموتوراکس در این روش انجام بلاک شبکه عصبی بازویی بیشتر از دیگر روش هاست.
دیگر عارضه احتمالی این تزریق افزایش درد موقتی است که در بعضی از بیماران اتفاق می افتد و به دلیل ورود سوزن به بافت است و خود به خود بهبود پیدا می کند. عفونت محل تزریق به ندرت و اکثرا در بیماران با نقص سیستم ایمنی (دیابت، سرطان، …) اتفاق می افتد و به دلیل انجام پروسیجر به صورت استریل نادر است.
