بلاک دائمی مفاصل فست گردنی (Cervical facet) با روش رادیوفرکوئنسی (Radiofrequency) تحت گاید فلوروسکوپی

بلاک عصب به معنی مسدود کردن انتقال های پیام درد با استفاده از تزریق مواد بی حسی (در بلاک موقتی) و مواد تخریب کننده عصب (در بلاک دائمی) گفته می شود. در مواردی دارو های ضد التهابی نیز به محل عصب تزریق می شوند که باعث کاهش التهاب عصب و شروع فرآیند بهبودی می شوند. در روش رادیوفرکوئنسی به جای تخریب عصب با مواد کشنده عصب از سوزن خاصی استفاده می شود که با تولید امواج رادیویی عصب را تخریب می کند. در این روش به دلیل عدم نیاز به تزریق دارو عوارض ناشی از تزریق در محل اشتباه هیچ گاه اتفاق نمی افتد.

آناتومی مفاصل فست گردنی

مفاصل فست در دوطرف ستون فقرات قرار دارند و از به هم رسیدن دو برجستگی استخوان (یکی از مهره بالایی و دیگر از مهره پایینی) تشکیل می شود. این مفصل توسط شاخه میانی اعصاب نخاعی (اعصابی که مستقیما از نخاع خارج می شوند) عصب دهی شوند. هر مفصل فست از دو عصب شاخه میانی عصب می گیرد، یکی از عصب نخاعی بالا مفصل و دیگری از عصب نخاعی پایین مفصل، بنابراین برای بلاک کردن مفصل باید هر دو شاخه میانی بلاک شوند.

در تصویر زیر این مفصل نشان داده شده اند:

علل مختلفی مانند آرتریت و یا تروما (آسیب فیزیکی) گردن می توانند باعث التهاب و دردناک شدن این مفاصل شوند. درد مفاصل فست معمولا به صورت درد گردن یا سردرد در ناحیه پشت سر تظاهر پیدا می کند و در مواردی نیز ممکن است باعث درد در ناحیه شانه یا قسمت بالای ترقوه شود.

برتری های تصویربرداری فلوروسکوپی

در گذشته به دلیل عدم دسترسی به تصویربرداری های همزمان حین تزریق، اکثر تزریقات مدیریت درد با استفاده از مشخص کردن ساختار های آناتومیک بدن با لمس محل تزریق انجام می شدند. عیب این روش ها دقت پایین آن ها در مشخص کردن محل دقیق تزریق و امکان اشتباه قرار گرفتن سوزن داخل بدن (به دلیل عدم مشاهده آن با تصویربرداری همزمان) است. در حال حاضر از تصویربرداری های همزمان بسیاری مانند فلوروسکوپی، سونوگرافی و CT Scan برای مشاهده ساختار های داخلی بدن و هدایت سوزن به سمت هدف استفاده می شود. تصویربرداری فلوروسکوپی یکی از روتین ترین روش های انجام تصویربرداری همزمان حین تزریقات است.

فلوروسکوپی برتری هایی نسبت به دیگر روش ها دارد که از بین آن ها می توان به امکان تزریق ماده حاجب (برای تایید درست قرار گرفتن محل نوک سوزن) و عبور پرتو ها از بافت چربی (این موضع در افراد با چاقی شدید کمک کننده است) اشاره کرد. همچنین پزشک می تواند با مشاهده ساختار های داخل قبل از تزریق، روش مناسب را برای بیمار انتخاب کند. استفاده از تصویربرداری همزمان دقت و موفقیت تزریق را بالا می برد، عوارض جانبی احتمالی را به شدت کاهش می دهد و به دلیل بالا تر رفتن دقت تزریق، میزان داروی مورد نیاز برای اثربخشی تزریق کاهش پیدا می کند. به دلیل استفاده از پرتو های یونیزان در این نوع تصویربرداری، استفاده از آن در خانم ها باردار توصیه نمی شود.

کاربرد ها

بلاک دائمی مفاصل فست برای درمان درد های گردن، پشت سر یا شانه ها ناشی از التهاب مفاصل فست کاربرد دارد. در بیمارانی که بعد از انجام بلاک موقتی کاهش درد دارند اما بعد از مدتی دوباره درد بیمار عود می کند از بلاک دائمی برای ایجاد بی درد استفاده می شود. لازم به ذکر است که قبل از انجام بلاک دائمی باید حداقل دو نوبت بلاک موقتی انجام شود تا بتوان اثربخشی بلاک دائمی را پیشبینی کرد.

ممنوعیت ها

در بیماران با اختلال انعقادی (به دلیل مصرف دارو و یا بیماری) باید قبل از انجام تزریق اختلال را برطرف کرد. در مواردی که اختلال انعقادی به علت دارو باشد (مانند افرادی که دارو های قلبی مصرف می کنند) باید با صلاح دید پزشک این دارو ها قبل از انجام بلاک قطع شوند. در صورت ابتلا بیمار به ضعف سیستم ایمنی (افراد مبتلا به دیابت، سرطان، ایدز، مصرف طولانی کورتیکواستروئید ها) باید در پیگیری ها به دنبال نشانه های عفونت گشت تا در صورت بروز درمان شود. انحام بلاک در صورت ابتلا بیمار به عفونت محل ورود سوزم و یا عفونت گسترده در بدن ممنوع است و باید بعد از درمان عفونت انجام شود.

نحوه انجام بلاک

برای انجام بلاک دائمی مفاصل فست گردن با روش رادیوفرکوئنسی شاخه میانی سوزن از سمت پشت گردن، با تصویربرداری همزمان فلوروسکوپی به سمت عصب شاخه میانی هدایت می شود. بیمار به حالت خوابیده به شکم قرار می گیرد تا پشت گردن به سمت بالا باشد. بعد از قرارگیری بیمار در حالت مناسب محل ورود سوزن با کمک تصویربرداری و لمس استخوان های پشت سر و گردن مشخص می شود. در نهایت سوزن با کمک تصویربرداری همزمان فلوروسکوپی وارد بافت می شود و تزریق انجام می شود.

نحوه قرارگیری بیمار و  انجام بلاک:

نحوه انجام بلاک:

محل قرارگیری سوزن در تصویر فلوروسکوپی:

تصویر فلوروسکوپی سوزن در محل اعصاب شاخه میانی:

عوارض جانبی احتمالی و روش های پیشگیری

تمام بیماران بعد از انجام تزریق تا مدتی تحت نظر قرار می گیرند تا اثربخشی بلاک ارزیابی شود و از اتفاق نیافتادن عوارض جانبی احتمالی اطمینان حاصل شود. به دلیل وجود عروق بسیار در بافت گردن ممکن است هماتوم (تجمع خون در بافت) ایجاد شود. برای جلوگیری از تشکیل هماتوم می توان از سوزن های نازک، گذاشتن پک های سرد روی محل تزریق تا 20 دقیقه و یا فشار دادن محل ورود سوزن بعد از تمام شدن تزریق استفاده کرد. با کمک تصویربرداری همزمان فلوروسکوپی و مشاهده سوزن در تمام طول مدت تزریق، آسیب دیدن ساختار های مجارو مانند شریان و ورید های ناحیه، آسیب به لایه های پوشاننده نخاع و یا آسیب دیدن اعصاب نخاعی توسط سوزن به ندرت اتفاق می افتد و می توان از این گونه عوارض جلوگیری کرد. دیگر عارضه احتمالی این تزریق افزایش درد موقتی است که در بعضی از بیماران اتفاق می افتد و به دلیل ورود سوزن به بافت است و خود به خود بهبود پیدا می کند. عفونت محل تزریق به ندرت و اکثرا در بیماران با نقص سیستم ایمنی (دیابت، سرطان، …) اتفاق می افتد و به دلیل انجام پروسیجر به صورت استریل نادر است.

نکات کلینیکی

بلاک مفاصل فست گردنی معمولا همراه با بلاک مفصل بالاترین مهره گردنی و استخوان پس سری (مفصل آتلانتو-اکسیپیتال) انجام می شود چون در بسیاری از بیماری هایی که مفصال فست گردنی آسیب می بینند این مفصل نیز درگیر است و نیاز به درمان دارد.