درمان درد گردن و کمر با RFA (رادیوفرکوئنسی ابلیشن)

درد گردن و کمر یکی از شایع‌ترین دلایل مراجعه بیماران به پزشکان عمومی، ارتوپد، یا متخصصان درد است. این نوع دردها می‌توانند ناشی از عوامل متعددی از جمله آرتروز، آسیب‌های عضلانی، دیسک‌های بین‌مهره‌ای، و یا مشکلات مربوط به مفاصل فاست (Facet Joints) باشند. در سال‌های اخیر، تکنیکی تحت عنوان رادیوفرکوئنسی ابلیشن (RFA) به عنوان یک روش درمانی مؤثر و کم‌تهاجمی برای تسکین این نوع دردها معرفی شده است.

RFA چیست؟

رادیوفرکوئنسی ابلیشن یا RFA یک روش درمانی پیشرفته است که در آن از امواج رادیویی با فرکانس بالا برای گرم‌کردن اعصاب خاصی که در انتقال سیگنال‌های درد از ستون فقرات به مغز نقش دارند، استفاده می‌شود. این روش باعث اختلال موقت در عملکرد این اعصاب می‌شود، و در نتیجه، احساس درد کاهش می‌یابد یا به‌طور کامل از بین می‌رود.

آناتومی درد در ناحیه گردن و کمر

برای درک بهتر اثر RFA، ابتدا باید با ساختارهای آناتومیکی مرتبط با درد آشنا شویم:

• مفاصل فاست: این مفاصل کوچک در پشت مهره‌ها قرار دارند و به حرکت ستون فقرات کمک می‌کنند. با افزایش سن یا در اثر آسیب، این مفاصل می‌توانند دچار آرتروز شده و منجر به درد شوند.

• اعصاب خلفی (Medial Branch Nerves): این اعصاب مسئول ارسال سیگنال‌های درد از مفاصل فاست به مغز هستند. RFA این اعصاب را هدف قرار می‌دهد.

موارد کاربرد RFA

RFA برای درمان انواع مختلفی از دردهای مزمن به‌کار می‌رود، اما در زمینه ستون فقرات، بیشترین کاربرد آن در موارد زیر است:

• درد مزمن کمر ناشی از آرتروز مفاصل فاست

• درد گردن پس از تصادف (مانند “whiplash”)

• سندرم مفصل ساکروایلیاک

• دردهای ماندگار پس از جراحی‌های ستون فقرات (Failed Back Surgery Syndrome)

روند درمان با RFA

فرآیند RFA معمولاً شامل مراحل زیر است:

1. ارزیابی اولیه و انتخاب بیمار مناسب

پزشک ابتدا با گرفتن شرح حال، انجام معاینه فیزیکی و استفاده از تصویربرداری‌هایی مانند MRI یا CT، منبع درد را شناسایی می‌کند. اگر احتمال داده شود که مفاصل فاست عامل درد هستند، معمولاً بلوک تشخیصی (Diagnostic Block) انجام می‌شود. در این مرحله، یک بی‌حسی موضعی به عصب مشکوک تزریق می‌شود. اگر درد به‌طور موقت کاهش یابد، بیمار گزینه مناسبی برای RFA خواهد بود.

2. آماده‌سازی برای RFA

در روز انجام RFA، بیمار روی تخت مخصوص قرار می‌گیرد. محل ورود سوزن استریل شده و داروی بی‌حسی تزریق می‌شود.

3. قرار دادن سوزن

با کمک دستگاه فلوروسکوپ (اشعه X زنده)، پزشک سوزن مخصوص RFA را به محل دقیق عصب هدف هدایت می‌کند.

4. آزمایش تحریک

پزشک با ارسال جریان الکتریکی به سوزن، اطمینان حاصل می‌کند که سوزن در محل صحیح قرار دارد. این تحریک می‌تواند باعث احساس خفیف لرزش یا درد در ناحیه مورد نظر شود.

5. انجام RFA

پس از اطمینان از محل قرارگیری، امواج رادیویی برای ۶۰ تا ۹۰ ثانیه از طریق سوزن ارسال می‌شود که باعث گرم‌شدن بافت عصبی و در نتیجه اختلال موقت در عملکرد آن می‌شود.

6. پایان درمان

پس از پایان پروسه، بیمار مدت کوتاهی تحت نظر قرار می‌گیرد و معمولاً همان روز مرخص می‌شود.

مزایای RFA

• غیرجراحی و کم‌تهاجمی: نیاز به برش ندارد و خطرات جراحی باز را به همراه ندارد.

• زمان بهبودی سریع: بسیاری از بیماران در عرض چند روز به فعالیت‌های روزانه خود بازمی‌گردند.

• کاهش نیاز به داروهای مسکن: RFA می‌تواند استفاده از داروهای ضدالتهاب یا مخدرها را کاهش دهد.

• قابل تکرار بودن: در صورت بازگشت درد، RFA می‌تواند دوباره انجام شود.

عوارض احتمالی RFA

مانند هر روش درمانی دیگر، RFA نیز ممکن است با عوارضی همراه باشد، هرچند که این عوارض معمولاً نادر و خفیف هستند:

• درد و تورم در محل ورود سوزن

• بی‌حسی موقتی یا احساس گزگز در ناحیه درمان‌شده

• عفونت (بسیار نادر)

• خونریزی یا کبودی

مطالعات علمی و اثربخشی RFA

مطالعات متعددی نشان داده‌اند که RFA می‌تواند در کاهش دردهای مزمن کمر و گردن مؤثر باشد. به‌عنوان مثال، در یک مطالعه بالینی تصادفی‌شده، بیش از ۶۰٪ از بیماران کاهش قابل‌توجهی در میزان درد خود گزارش دادند که این اثر در برخی موارد تا ۱۲ ماه ادامه داشت. همچنین، کیفیت زندگی و توانایی انجام فعالیت‌های روزانه در این بیماران بهبود یافت.

مراقبت‌های پس از RFA

• استراحت سبک: در روز اول استراحت توصیه می‌شود، ولی استراحت مطلق لازم نیست.

• داروهای مسکن ساده: برای کنترل درد خفیف پس از درمان

• فیزیوتراپی: گاهی پزشک برای تقویت عضلات پشتیبان ستون فقرات و پیشگیری از عود درد، فیزیوتراپی توصیه می‌کند.

• مراجعه منظم به پزشک: برای بررسی میزان اثربخشی درمان

مقایسه RFA با روش‌های دیگر

RFA یک تکنیک نوین، مؤثر و ایمن برای درمان دردهای مزمن کمر و گردن است که به‌ویژه برای افرادی که درد آن‌ها به علت مشکلات مفاصل فاست می‌باشد، بسیار مناسب است. این روش می‌تواند کیفیت زندگی بیماران را بهبود ببخشد، نیاز به داروهای مسکن را کاهش دهد، و از جراحی‌های غیرضروری جلوگیری کند. با اینکه RFA درمان قطعی برای همه بیماران نیست، اما گزینه‌ای ارزشمند در مدیریت دردهای مزمن ستون فقرات به‌شمار می‌رود.